Page Text
________________
૫૩
યમને પહેલો ભેદ, આત્માને કેઈપણ પ્રકારે હિંસક થવા ન દે. અર્થાત કેઈ પણ જાતનાં શુભાશુભ કર્મોથી આત્માને દબાવવા ન દેવે જોઈએ. ૧ સત્ય એટલે આત્મા સિવાય બીજી કઈ પણ વસ્તુને પિતાની માનવી કે કહેવી ન જોઈએ. ૨. અચૌર્ય–પુદ્ગલિક વસ્તુને ઉપ
ગ ન કરવું જોઈએ. ૩. બ્રહ્મચર્ય એટલે આત્મભાવમાં રમણ કરવું જોઈએ. ૪. અપરિગ્રહ એટલે શુભાશુભ કર્મો ઉપર પણ મમત્વ હો ન જોઈએ. ૫. અહિં આ શંકા થઈ શકે તેમ છે કે, જે આચાર્યશ્રીને અભિપ્રાય નિશ્ચય મહાવ્રત કહેવાને હવે તે તેઓએ તેમ શા માટે ન લખતાં આગળ ઉપર વ્યવહારિક મહાવ્રતનું વિવેચન કર્યું ? આ શંકા બરાબર છે પણ આચાર્યશ્રીએ સર્વસાવાનાં ચારિત્રમિતે સર્વ જાતના સંદેષ (દેષવાળા) ને ત્યાગ કરે તે ચારિત્ર છે એમ કહ્યું છે. અહિં અમુક હદની અપેક્ષાએશુભ યોગો છે, તે પણ દેષરૂપ છે. તે અક્ષિાએ વિચાર કરતાં એ વાક્યમાં નિશ્ચય મહાવ્રત સંબંધી ગુઢાર્થ ગુમ રહેલું હોય એમ અનુમાન કરી શકાય છે. જે તે ગુપ્ત ગુઢાર્થ ન હેત તે આગળ ઉપર ધ્યાન આદિકનું સ્વરૂપ તેઓ ન કહેતાં આ મહાવ્રતેજ મોક્ષનું સાધન છે એટલું કહીને કૃતાર્થ થઈ ત્યાંથી વિરામ પામત. પણ આટલાથી ન અટકતાં વ્યવહારિક પાંચ મહાવ્રત પૂર્વક ધ્યાન આદિકનું સ્વરૂપ બતાવતાં સાધકને છેલ્લી હદ સુધી રસ્તો ખુલ્લે બતાવે છે. અને આ પાંચ મહાવ્રતેને ચારિત્ર કહી તે જ્ઞાન, શ્રદ્ધાન અને ચારિત્ર મોક્ષને અર્થે થાય છે. આમ એકજ પુસ્તકમાં બે અભિપ્રાય આપતાં, પહેલા અભિપ્રાયમાં ખુલ્લી રીતે નિશ્ચય મહાવ્રતની ગુપ્તતા સમજી શકાય છે, અને બીજા અભિપ્રાયથી વ્યવહારિક મહાવ્રત કહેવાપૂર્વક છેલ્લી હદ સુધી સાધકને લઈ જવા પ્રયત્ન કરે છે. અથવા બીજી અપેક્ષાએ એમ પણ સમજી શકાય છે કે આ પાંચ મહાવ્રત પાંચ પાંચ ભાવના યુક્ત મોક્ષને અર્થે થાય છે, તે સામાન્ય કથન છે. અને થાનાદિકે કરી મોક્ષ થાય છે તે વિશેષ કથન છે. એટલે પ્રથમ સામાન્ય કથન કરી પછી વિશેષ કહેવું, એ પણ એક શાસ્ત્રકારની રીતિ છે. અહિ પાંચ મહાવ્રતે મોક્ષનું કારણ છે, તે પરંપરાએ
| SR No. | 006022 |
| Book Title | Yogshastra |
| Original Sutra Author | Hemchandracharya |
| Author | Kesharsuri |
| Publisher | Balchand Sakarchand Shah |
| Publication Year | 1959 |
| Total Pages | 416 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 9 MB |