Page Text
________________
૪૯
જ્ઞાનેગ છેડે યા ઝાઝે પિલાણને ભાગ હશે, ત્યાં ત્યાં અવશ્ય જીવ અને પુદ્ગલેને માર્ગ મળી શકશે. લેકાલેકવ્યાપક આકાશ છે.
કાળ–અરૂપી પદાર્થ છે. પદાર્થોને નવાં અને પુરાણાં (જુના) કરવાં તે તેનું કાર્ય છે, સૂર્યના અસ્ત ઉદયને પણ કાળ કહેવામાં આવે છે. તેને વ્યવહારિક કાળ કહેવામાં આવે છે. તે અઢી દ્વીપ પ્રમાણ છે. બાકી આકાશના સર્વ પ્રદેશ ઉપર રહેલ કાળના અશુઓ એ નિશ્ચયિક કાળ છે.
પુદગલ-રૂપ, રસ, ગંધ, અને સ્પર્શ જેની અંદર હેય તે સર્વ પુગલે છે. પરમાણું સૂમમાં સૂક્ષ્મ છે. તેવા અનેક પરમાણુઓ એકઠાં થતાં જુદા જુદા અનેક પ્રકારના વિભાગે બની આવે છે. જે આપણા ઉપભોગમાં અને દષ્ટિગોચર આવી શકે છે, જેમાં કેટલાક જીવની સાથે રહેલા યુગલે છે અને કેટલાક જીવથી તદ્દન અલગ એકલાં પુગલે છે. આ પાંચે દ્રવ્યોને સમાસ અજીવ નામના બીજા ત્તત્વમાં થઈ શકે છે.
અજીવ પાંચ દ્રામાં પુદ્ગલ સિવાયના ચાર વચ્ચે આત્માને કંઈ પણ જાતનું દુખકર્તા નથી. પણ પુગલ દ્રવ્ય છે, તેજ રૂપી હોઈ, અનેક જાતનાં રંગબેરંગી સુંદર દેખાવ આપી, કમળ સ્પર્શ આપી, મનહર શબ્દ આપી, આલ્હાદક સુંગધ આપી અને સ્વાદિષ્ટ રસ આપી, જીવોને પિતાનું ભાન ભુલાવરાવે છે; અથવા છે તે પાંચ ઈક્રિઓને અનુકુળ વિષ પામી તેમાં આસકત બને છે. પ્રતિકૂળ વિષયોને જોઈ ઉદ્દેજિત બની દ્રષિત થાય છે, અને રાગદ્વેષની પરિણતિને પામીને નિવિડ કર્મબંધ કરી આ દુનિયામાં પરિભ્રમણ કરે છે.
સુંદર યા અસુંદર પુગલેને-વિષયેને–પામીને રાગદ્વેષ ન કરતાં સમપરિણામે રહેવામાં આવે તે કર્મબંધ નથી. પિ તાનું ભાન ભુલવું, અને પુદગલમાં આસક્ત થવું, આ બન્નેને મેળાપ કહે કે મિશ્રતા કહો, તેજ કર્મબંધ અને જન્મ મરણને હેત છે. આ કહેવાથી અજીવતત્વ કહેવાયું. આ અજીવતત્વનું સ્વરૂપ સારી રીતે વિચારી આત્માથી તેને ભિન્ન રાખી, ભિન્ન સમજી, જેમ બને તેમ તેની આસકિત ઓછી કરવી; અને જેમ
| SR No. | 006022 |
| Book Title | Yogshastra |
| Original Sutra Author | Hemchandracharya |
| Author | Kesharsuri |
| Publisher | Balchand Sakarchand Shah |
| Publication Year | 1959 |
| Total Pages | 416 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 9 MB |