________________
૪૩
જ્ઞાનગ. ધમ–શબ્દનો અર્થ આ ઠેકાણે પુણ્ય ગ્રહણ કરેલ છે. અટલે પાપ લેઢાની બેડી, પુણ્ય સેનાની બેડી. ભલે સેનું રહ્યું પણ બેડી તે ખરીજ. પુણ્યથી સુખ મળે પણ તે આત્મિક તે નહિ જ. પુદ્ગલિક સુખ તે સંગિક વિગિક છે. શેડો વખત રહી નાશ પામે છે, ચાલ્યું જાય તે તાત્વિક સુખ તે નજ કહેવાય. આત્મિક સુખની પરિપૂર્ણતા તેજ મોક્ષ. કર્મના આવરણેને અભાવ તેજ મોક્ષ કોઈપણ જાતની ઉપાધિ રહીત આત્માની અવસ્થા તેજ મોક્ષ. આવી સ્થિતિ નિરંતર બની રહેવી, જેમાં જન્મ જરા મરણ નજ હોય અને નિરંતર પરમાનંદમાં મગ્ન રહેવાય આ દશા પહેલાંની ત્રણ દશાથી ઉત્તમોત્તમ છે, માટે જ આ ચાર વિભાગોમાં ચોથે વિભાગ મોક્ષતે જ શ્રેષ્ઠ છે. તે મોક્ષ પામવાનું કારણ યુગ છે. યેગથીજ મેક્ષ મળી શકે છે માટે મેક્ષ પામવાની સ્પૃહાવાળા એ ગરૂપ નિમિત્ત અવશ્ય મેળવવું જોઈએ, કેમકે કારણ સિવાય કાર્યોત્પત્તિ થતી નથીજ. આહિ કેઈક પ્રશ્ન કરે છે કે કેગ એટલે શું ? આચાર્યશ્રી ઉત્તર આપે છે કે જ્ઞાન, શ્રદ્ધા અને ચારિત્ર આ ત્રણ વસ્તુ તે યંગ છે. આના સિવાય કેઈ બીજો પેગ નથી.
જ્ઞાનયોગ,
यथावस्थिततत्त्वानां, संक्षेपाद्विस्तरेण वा।
योऽवबोधस्तमत्राहुः, सम्यग्ज्ञानं मनीषिणः ॥१७॥ જેવી રીતે તનું સ્વરૂપ રહેલું છે, તેવી જ રીતે સંક્ષેપથી કે વિસ્તારથી બંધ થે યા જાણવું તેને વિદ્વાન પુરૂષે સમ્યગ જ્ઞાન કહે છે. ૧૭
વિવેચન—તત્વ એટલે વસ્તુને યથાર્થ નિશ્ચય, આવા તો બે સાત કે નવ માનવામાં આવે છે. આ દુનિયામાં બે ત કહેવામાં આવે છે. તે જીવ અને અજીવ યા આત્મા અને જડ. આ સિવાય દુનિયામાં બીજી કોઈ વસ્તુ નથી. પણ સર્વ
