________________
પ્રથમ પ્રકાશ તેવા મનુષ્યને જન્મ આ દુનિયા ઉપર મનુષ્યરૂપે નજ થે જોઈએ. આ કહેવું તેમનું યથાર્થ છે, કેમકે વિચાર અને તેને અનુસારે પ્રવર્તન કરવાનું સામર્થ માનવામાં જ છે. જ્યારે તેવું સામર્થ્ય પામીને તે સામર્થ્યને દુરૂપયોગ કરવામાં આવે અને માનવનિથી નીચા ઉતરી તિર્યંચ અને નરકાદિ ભવેમાં અટન કરવું પડે તે તેના કરતાં તેઓને તિર્યચપણું વધારે સારું છે, કે વિચારપૂર્વક જેમાં આત્મશક્તિને દુરૂપયોગ કરવાપણું નથી. આવા કઠેર શબ્દો કહીને પણ માનને જાગૃત કરવાનું આચાર્યશ્રીનું કથન એ આ દુનિયાના પામર જીવે ઉપર આંતરિક કરૂણારસને સૂચવી આપે છે અને ઘેર નિદ્રામાં પડેલા દુનિયાના ઇને જાગૃત કરવાને એક મહાન વાજીંત્ર તુલ્ય છે. ૧૪
મેક્ષનું કારણ યોગ
चतुर्वर्गेऽग्रणीर्मोक्षो, योगस्तस्यच कारणम् ।
ज्ञानश्रद्धानचारित्र, रूपरत्नत्रयं च सः ॥ १५॥ ધર્મ, અર્થ, કામ અને મેક્ષ આ ચારે વર્ગોમાં મેક્ષ તેજ ઉત્તમ છે. એ મોક્ષનું કારણ એગ છે. જ્ઞાન, શ્રદ્ધા અને ચારિત્ર રૂપ ત્રણ રને તે ત્યાગ કહેવાય છે. જે ૧૫
વિવેચન–આ દુનિયાના જીવોને સાધ્ય કરવા તરીકે ગણાતાં અર્થ, કામ, ધર્મ અને મોક્ષ; આ મોટા ચાર વિભાગે યા કાર્યો છે. તે ચારમાં બીજા સર્વ વિશેષ કાર્યોને સમાવેશ થઈ શકે છે. તેમાં અર્થ-પૈસે પેદા કરવામાં અને તેનું રક્ષણ કરવામાં ઘણે કલેશ છે. રાગદ્વેષાદિની ઉત્પત્તિનું કારણ છે, અને કર્મબંધન કરાવી દુર્ગતિમાં પાડવાનું એક મહાન નિમિત્ત છે, કામ એટલે પાંચ ઈદ્રિના સુખ ભોગવવાં, તે સુખે ક્ષણિક અને તુચ્છ છે, આપાત દેખાવા માત્ર) રમણીય છે. તથાપિ વિપાક મહાન દુઃખ દે છે. તૃપ્તિ તે થતી નથી. પણ વિશેષમાં ઈચ્છા વૃદ્ધિગત થાય છે. અજ્ઞાન દશામાં વિશેષ પ્રેરે છે. જ્ઞાનદશા ભુલાવે છે, અને સંસારપરિભ્રમણમાં સહાયક છે.
