Yogshastra

SR No.: 006022
Original Sutra Author: Hemchandracharya
Author: Kesharsuri
Publisher: Balchand Sakarchand Shah
Publication Year: 1959
Total Pages: 416
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 9 MB

Page 83

મહાત્મા ચિલાતીષત્ર
૩૭ ચાલ્યા ગયા. મારે હવે આ ત્રણ શબ્દમાં સમજવું શું? સાધુ જુઠું તે નજ કહે. ત્યારે ત્રણ શબ્દમાં જ તેણે મને ધર્મ બતાવ્યું કે ? પ્રથમ તેણે ઉપશમ એવું પદ કહ્યું તે ઉપશમને અર્થ શું? ઉપશમ એટલે શાંત થવું, દબાવવું, શાથી શાંત થવું? કેને દબાવવું? મારી પાસે એવી કઈ વસ્તુ છે કે તે ઉત્કર્ષ પામેલીને શાંત કરૂં, કે તેની ઉત્કટતાને દબાવું. આ દેહ ઉપર તે એવું કાંઈ દેખાતું નથી. તેમ મારી પાસે પણ અત્યારે તેવું કાંઈ નથી. આ જંગલમાં હું તે અત્યારે એકજ છું ત્યારે તે મુનિએ મને ઉપશમ કરવાનું કેમ કહ્યું? તેઓ અસત્ય તે ન જ કહે. કારણ કે મારી પાસે તે નિર્ચ થને કશે સ્વાર્થ ન હતું. ત્યારે શું મારા શરીરની અંદર કાંઈ ઉપશમ કરવા જેવું છે? વિશેષ વિચારમાં આગળ વધતાં તેને જણાઈ આવ્યું કે, અરે ! ઉપશમ કરવાનું તે આત્માની અંદર ઘણું જ જણાય છે. આ કોધરૂપ દાવાનળ તે સળગી રહ્યો છે. સુસમાને લેવાને પાછળ પડેલા ધનશેઠ ઉપર કાંઈ ઓછો કોઈ નથી. મારે વિચાર એ થાય છે કે તે શેઠને હમણાં દેખું તે જીવથી મારી નાખ્યું. તેમજ મારા સહાયકને વિખેરી નાંખનાર અને મને આમ હેરાન કરનાર કેટવાળ ઉપર પણ કાંઈ ઓછી ક્રોધ નથી. મને તે શા માટે હેરાન કરે ? ગમે તેવા ઉપાયે પણ તે વેર તે વાળવું જ. શું આ માન કાંઈ ઓછું છે? આ ઉપશમ કરવા લાયક નહિ, તે વળી બીજું શું હશે? ગમે તેવા છળ પ્રપંચ કરીને પણ લેકેને ઠગવા લુંટવા, આ માયા પણ ઉપશમ કરવા જેવી છે. ત્યારે આ જગતને લુંટીને, મારીને, કાપીને, પિસે એકઠ કરવો અને મારે સુખી થવું છે. આ લોભ સમુદ્ર તે સર્વથી વિશેષ પ્રકારે દબાવવા લાયક છે. આ સર્વે ક્રોધાદિ ઉપશમાવવાનું જ તે મહાત્માએ મને જણાવ્યું છે. તે હવે મારે કોધાદિને કેવી રીતે ઉપશમાવવા ? યા તેને નાશ કરે? અગ્નિને ઉપશમાવવી હોય તે ધુળ, રાખ યા પાણી જોઈએ, તેમ કોને ઉપશમાવવાને તેને પ્રતિપક્ષી મને તે ક્ષમાજ જણાય છે. ત્યારે તે સર્વના ઉપર મારે ક્ષમા કરવી. તેથી ક્રોધ ઉપશમી (દબાઈ જશે. એજ પ્રમાણે તેણે ક્ષમા કરી;