________________
૩૬
પ્રથમ પ્રકાશ
શુના રાનમાં પાણી ન મળે, ભૂખ્યા અને તરસ્યા આમતેમ ભટકવા લાગ્યા. ભટકતાં ભટકતાં નજીકના ભાગમાં કાર્યાત્સર્ગ મુદ્રામાં ધ્યાનસ્થપણે ઉભેલા એક ચારણ શ્રમણને (આકાશમાં ગમન કરનાર મુનિને) તેણે જોયા. આવા ઉજ્જડ વેરાનમાં આવા મહાત્મા કયાંથી ? કાંઇક સારી આશાથી ચિલાતીપુત્ર આ મહાપુરૂષની પાસે આવ્યેા. વિનય વિવેક તે જાણતા નહાતા છતાં આવા મહાત્માએ પાસે ધમ હોય છે, અને તે ધર્મથી સુખી થવાય એમ તેના જાણવામાં હતું. હું અત્યારે ખરેખર દુઃખી હાલતમાં છું. માટે તેથી મુકત થવાને મને ધર્મની જરૂર છે. અને તે ધર્મ આ મહાત્મા પાસેથી મને મળવા જોઇએ. પણ હું ધમ માગીશ અને તરતજ આ મહાત્મા મને તે આપશે કે કેમ તે વિષે મને તે શંકા છે. કેમકે ધર્મ જેવી વસ્તુ એકદમ માગવાની સાથેજ કેમ આપી શકાય. માટે નમ્રતાથી નહિ પણ કાંઇક ભય દેખાડવાપૂર્વક માગણી કરૂ કે ભયથી તે તુરતજ આપી દેશે. ...આવા આશયથી તે શ્રમણની પાસે આવ્યા અને જોરથી મેલ્યા કે હું સાધુ ! તુ' મને ધર્મ બતાવ. નહિતર આ તલવારથી તારૂ મસ્તક કાપી નાખીશ. આ શબ્દો સાંભળીને જ્ઞાની મુનિ વિચારવા લાગ્યા કે આવી રીતે ધર્મની માગણી તેા આજેજ સાંભળી. ભલે ગમે તેમ હા, પણ આવી ધર્મની માગણી એ તેની ધર્મ વિષયિક આતુરતા સૂચવે છે. આવી આતુરતાવાળા જીવામાં રાપેલુ ધર્મ બીજ એ ઉત્તમ ક્ષેત્રમાં વાવેલા ખીજની માફક થાડા વખતમાં ફળ આપે છે. ” માટે મારે આને ધર્મ બતાવવા તે ખરા પણ અત્યારે આવી આતુરતાવાળા માણસ પાસે વિસ્તારથી ધ કહેવાના અવસર નથી. સંક્ષેપમાં કાંઈ કહેવાથી તેના ઉંડા વિચા રમાં ઉતરતાં આને અવશ્ય ફાયદો થશે.
આવા વિચારમાં તે ચારણ મુનિએ કાર્યાત્સગ પારીને (ધ્યાન સમાપ્ત કરીને) ચિલાતીપુત્રને કહ્યુ કે, “હે ભવ્ય ! ઉપશમ, સ’વર અને વિવેક આ ત્રણ ધર્મ છે.” આ પ્રમાણે કહીને તે ચારણશ્રમણ આકાશ માર્ગે કાઇ બીજે ઠેકાણે ચાલ્યા ગયા. આ તરફ ચિલાતીપુત્ર વિચાર કરવા લાગ્યા કે મુનિ તે આ ત્રણ શબ્દો કહીનેજ