Page Text
________________
૨૮૬
પંચમ પ્રકાશ. બીજ નાડિમાં જવાના ઉપાયને) પણ નથી જાણતું તે, (આગળ બતાવવામાં આવેલા પુરંદરારિ) તને નિર્ણય કરવાને કેવી રીતે પ્રવૃત્તિ કરી શકે? અર્થાત્ નજ કરી શકે માટે વાયુના સંક્રમણાદિ જાણવા માટે પ્રથમ તત્વને અભ્યાસ કર. ૨૬૩.
વિવેચન-કાળજ્ઞાન, પવનજ્ઞાન અને તત્વજ્ઞાનના સંબંધમાં આચાર્યશ્રીએ ઘણું બતાવ્યું છે. આ કાલજ્ઞાનાદિ બતાવવાને હેતુ શું હશે? એ સ્વાભાવિક જ પ્રશ્ન ઉત્પન્ન થઈ શકે છે. તેને ઉત્તર એમ સમજાય છે કે, કાળજ્ઞાન બતાવી અને જાગૃત કરવાને છે. આયુષ્ય નજીકમાં પૂર્ણ થતું જણાતાં આત્મસાધનમાં વિશેષ પ્રય ત્ન કરવા પ્રેરવાને છે. જુએ કે, આત્માર્થેિ જ્ઞાની પુરૂષે તે નિર તર જાગૃતજ હોય છે, છતાં કેઈરેગાદિ કારણથી પ્રમાદમાં હોય, તે તેમને જાગૃતિ મેળવવાનું કારણ એક કાળજ્ઞાન છે. તેમજ સામાન્ય સ્થિતિવાળા મનુષ્ય પણ આયુષ્ય નજીક પૂર્ણ થતું જાણી પરલોકનું હિત કરવા માટે આત્મસાધનમાં જાગૃત થાય છે, તે માટે કાળજ્ઞાન બતાવવામાં આવ્યું છે. તેમજ પવનાદિ સાધનથી શરીર નિરેગતા થવા કહેવાનું કારણ ભેગીઓને યેગ્ય સાધનમાં વિદન ન આવે
ગને પ્રવાહ અખંડ લાંબા કાળ ચાલ્યા કરે અને કર્મને ક્ષય કરી આત્મપદ મેળવે, આ માટેજ પવન સાધના બતાવી છે.
તત્વ બતાવવાને હેતુ એ છે કે કઈ પણ ધાર્મિક યા સં યમને અનુકૂળ વ્યવહારિક કાર્ય પ્રારંભ કરતાં તે કાર્યને પ્રયાસ નિરર્થક ન જાય, અથવા સરલતાથી સિદ્ધ થાય તે છે. કેમકે કાર્ય સિદ્ધ થશે કે નહિ થાય તે જ્ઞાન, તત્ત્વ સિદ્ધ થયાથી થઈ શકે છે.
આમ કાળજ્ઞાન, પવનસાધન અને તત્વજ્ઞાન વિગેરે બતાવવાને હેતુ આચાર્યશ્રીને છે, માટે સાધકે વાંચી સમજીને આ જ્ઞાનેને દુરે પગ ન કરતાં તેને સદુપયોગ કરવો જોઈએ એ ભૂલી જવું ન જોઈએ.
પવન સાધના કરવાથી બીજાના શરીરમાં પણ યોગીએ પ્રવેશ કરી શકે છે. પણ તેઓએ ક્રમે વેધ કરવાની વિધિ પ્રથમ સિદ્ધ કરવી જોઈએ તેજ બતાવે છે.
| SR No. | 006022 |
| Book Title | Yogshastra |
| Original Sutra Author | Hemchandracharya |
| Author | Kesharsuri |
| Publisher | Balchand Sakarchand Shah |
| Publication Year | 1959 |
| Total Pages | 416 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 9 MB |