________________
(૧૦)
યોગશાસ. કુમારપાળ એક વખત ફરતો ફરતે ખંભાતના બહારગામના પ્રાસાદ આગળ આવી પહોંચ્યા, ત્યાં શ્રી હેમાચાર્ય કે જે પાટણથી વિહાર કરતાં કરતાં ત્યાં આવ્યા હતા તે પણ બહિર્ભુમિ આવ્યા હતા.
સૂરિશ્રીએ ત્યાં સર્ષના મસ્તક ઉપર ગંગેટક નાચતો જોઈ અનુમાન કર્યું કે આટલામાં કોઈ રાજા હોવો જોઈએ, તે વખતે કુમારપાળ નજરે પડે, અને ઓળખ્યો. કુમારપાળે આચાર્યને ઓળખ્યા અને બધી સંકટની વાત કહી સંભળાવી, અને પૂછ્યું કે આ મારા કષ્ટને અંત કયારે આવશે? ત્યારે આચાર્યશ્રીએ નિમિત્ત જોઈ કહ્યું કે “થેંડા વખતમાં એટલે વિક્રમ સંવત ૧૧૮માં માગશર વદ ૪ રવિવારે પુષ્ય નક્ષત્રમાં ત્રીજે પહેરે રાજ્ય મળશે. એવામાં ત્યાં ઉદયન મંત્રી આવી ચડ્યા; તેને આચાર્યશ્રીએ કહ્યું કે “આ રાજકુમારનું તમારે રક્ષણ કરવું, કેમકે આ રાજકુમારથી આગળ જતાં જૈનનો ઘણે મહિમા થવાનો છે.” પછી ઉદયન મંત્રી કુમારપાળને પિતાને ઘેર લઈ ગયો. એવામાં સિદ્ધરાજને ખબર મળ્યા કે કુમારપાળ ઉદયન મંત્રીને ઘેર છે. તેથી ત્યાં તેણે પિતાનું લશ્કર મોકલ્યું, ત્યારે ઉ. દયનમંત્રીએ કુમારપાળને કહ્યું કે હવે આ વખતે તમે અહીંથી ચાલ્યા જાઓ, નહિ તે આપણું બંનેનું મેત થશે.” આ સાંભળી કુમારપાળ નાસીને હેમચંદ્રાચાર્ય પાસે આવ્યા, ત્યારે તેમણે ઉપાશ્રયના ભયરામાં છુપાબે, તથા ઉપર પુસ્તકે ખડકી મૂક્યાં. કુમારપાળની શોધ માટે આવેલા સિદ્ધરાજનાં માણસોએ ઉદયન મંત્રી તથા હેમચંદ્રસૂરિને ત્યાં ઘણી તપાસ કરી, પરંતુ ત્યાં પત્તો નહિ મળવાથી નિરાશ થઈ પાછા ગયા. પછી કુમારપાળે વિદેશમાં ભ્રમણ કરવા માંડ્યું. અનેક સંકટ કરી સહન કરી રિહરાજ મૃત્યુ પામ્યાની ખબર મળતાં પાટણમાં આવ્યા, અને પ્રધાનોએ કુમારપાળને આચાર્યશ્રીએ કહેલા દિવસે જ રાજગાદી આપી.
૧૦ કુમારપાળ રાજા અને હેમચ દ્રાચાર્ય. પિતાના સંકટમાં મદદ કરનાર સર્વને કુમારપાળ રાજાએ નવાજ્યા, અને જે જે વચને બીજાને આપ્યાં હતાં તે પાળ્યાં, પણ દેવયોગે પિતાના ખરા ઉપકારી હેમચંદ્રાચાર્યશ્રીને વિસરી ગયો.
એક સમયે હેમચંદ્રજીએ ઉદયન મંત્રીને બોલાવીને કહ્યું કે “આજે કુમારપાળ રાજાની નવી રાણીના મહેલમાં મધ્યરાત્રીએ પ્રાણઘાતક ઉપસર્ગ થવાને છે, માટે આજે રાજાને ત્યાં જતાં અટકાવજે; અને આ બાબતની જે વધારે પુછપરછ રાજા કરે મા મારું નામ જણાવો ઉદયન મંત્રીએ