________________
૨૨૫
ધ્યાનનું સ્વરૂ૫. સમત્વ આવ્યા પછી શું કરવું? समत्वमवलंन्याय ध्यानं योगी समाश्रयेत् । विना समस्वमारब्धे ध्याने स्वात्मा विडंन्यते ॥ ११२ ॥
સમત્વનું અવલંબન કરીને મેગીઓએ ધ્યાનને આશ્રય કરે (ધ્યાન કરવું). સમભાવ સિવાય ધ્યાનને પ્રારંભ કરવામાં આવે તે ધ્યાનમાં પ્રવેશ ન થતાં, આત્મા વિડંબના પામે છે. ૧૧૨.
मोक्षः कर्मक्षयादेव स चात्मज्ञानतो भवेत् । ध्यानसाध्यं मतं तच तद्धयानं हितमात्मनः ॥ ११३ ॥
કર્મક્ષયથીજ મેક્ષ થાય છે, તે કર્મક્ષય આત્મજ્ઞાનથી થાય છે, તે આત્મજ્ઞાન ધ્યાનથી સાધ્ય થાય છે, માટે તે ધ્યાનજ આત્માને હિતકારી માનેલું છે. ૧૧૩.
न साम्येन विना ध्यानं न ध्यानेन विनां च तत् । निष्कम्पं जायते तस्माद् द्वयमन्योऽन्यकारणम् ॥ ११४॥
સામ્યતા સિવાય ધ્યાન હેતું નથી અને ધ્યાન સિવાય નિષ્કપ (મજબુત) સામ્યતા આવતી નથી માટે તે બેઉ આપસમાં (અન્યઅન્ય) હેતુરૂપ છે. ૧૧૪.
ધ્યાનનું સ્વરૂપ, महातर्मनःस्थैर्य ध्यानं छत्मस्थयोगिनाम् ।
धर्म शुक्लं च तद् द्वेधा योगरोधस्स्वयोगिनाम् ॥११५॥ એક આલંબનમાં અંતમુહૂર્ત પર્યત મનની સ્થિરતા તે છગ્નસ્થ ગીઓનું ધ્યાન કહેવાય છે. તે ધર્મધ્યાન અને શુકલધ્યાન એમ બે પ્રકારનું છે. અને ગના નિરોધરૂપ ધ્યાન અગિઓને (ચૌદમાં ગુણઠાણાવાળાને) હોય છે. ૧૧૫.
मुहूर्तात्परतचिता यद्वा ध्यानांतरं भवेत् । वहर्थसंक्रमे तु स्या-दीर्घापि ध्यानसन्ततिः॥ ११६ ॥
એક મુહૂર્ત ધ્યાનમાં જવા પછી ધ્યાન સંબંધી ચિંતા હોય, અથવા આલંબનના ભેદથી બીજું ધ્યાનાંતર હોય (પણ એક મુહૂર્ત સિવાય એકજ આલંબનમાં વધારે વખત ધ્યાતા રહી શક્તા નથી.) એમ ધાણા અર્થમાં પ્રવેશ કરવાથી એટલે અંતમુહૂર્ત રહી વળી
