________________
નિરા ભાવનાનું સ્વરૂપ
૨૧૯ રૂપ રાજરસ્તામાં રાગદ્વેષરૂપ ખુલ્લાં દ્વારા એકમરૂપ ધૂળ ભરાય છે. પણ જે દ્વારે બંધ કરવામાં આવ્યાં હોય તે કર્મ રૂપ ધૂળ ભરાવાને સંભવ નથી. અથવા જેમ સરોવરમાં પાણી આવવાના રસ્તાઓ ખુલ્લા હોવાથી તે દ્વારા પાણી અંદર આવે છે, અને તે દ્વારે બંધ કરવાથી પાણી આવતું અટકે છે. તેમ અઢાર પાવસ્થાનકરૂપ દ્વારથી પાપરૂપ પાણી આ જીવ સરોવરમાં આવે છે, અને તે પાપસ્થાન કેને બંધ કરવાથી પાપ આવતું અટકે છે. અથવા વહાણમાં છિદ્ર હોવાથી છિદ્ર દ્વારે પાણી અંદર પેસે છે, પણ છિદ્ર બંધ કરવાથી પાણી આવતું અટકે છે, તેમ ગાદિ આશ્રવ દ્વારે બંધ કરવાથી સંવરવાળા જીવમાં કમ દ્રવ્યનો પ્રવેશ થતું નથી. સંવરે કરી આશ્રવદ્વાને રોધ કરવો. આ સંવર ક્ષમાદિ ભેદથી અનેક પ્રકારને
છે જે પૂર્વે કહેવાય છે. તથાપિ સંક્ષેપમાં એજ કહેવાનું છે કે - મિથ્યાત્વના અનુદયથી મિથ્યાત્વ સંવર, દેશથી વિરતિ કરતાં દેશ વિરતિ સંવર, સર્વથા વિરતિ કરતાં સર્વવિરતિ સંવર, અપ્રમત સંયતિને પ્રમાદ સંવર, પ્રશાંત મેહ યા ક્ષીણમેહ ગુણઠાણે કષાય સંવર . અને અાગી કેવલી (ચૌદમે ગુણઠાણે) પરિપૂર્ણ યંગ સંવર આ પ્રમાણે આશ્રવના નિરોધરૂપ સંવર કહ્યો. આ સંવર સર્વ ભાવનામાં શિરોમણિ તુલ્ય છે. માટે આ ભાવનાનું વારંવાર મનપૂર્વક રટણ કરવું, જેથી કર્મબંધ રેકવાના કારણોમાં પ્રબળ જાગૃતિ થતાં સંવરની પ્રાપ્તિ થાય.
આ પ્રમાણે પ્રયત્ન કરી આશ્રવને રોકવાથી સંવર એટલે આવતાં કર્મો બંધ થાય છે. તે સંવર ભાવના કહેવાય છે,
નિર્જરા ભાવનાનું સ્વરૂપ. संसारबीजभूतानां कर्मणां जरणादिह । निर्जरा सा स्मृता द्वेधा सकामा कामवर्जिता ॥ ८६॥ . ज्ञेया सकामा यमिना-मकामा त्वन्यदेहिनां। कर्मणां फलवत्पाको यदुपायात्स्वतोऽपि च ॥ ८७ ॥
सदोषमपि दीप्तेन सुवर्ण वहिना यथा । આ તપના તમાન સ્તથા વીવો વિશુતિ / ૮૮ ..
