________________
૨૦૮
ચતુ પ્રકાશ. અને અનેક વિજાતીય દ્રવ્ય છેદ, ભેદન કરે કરી દુઃખ અનુભ વવું પડે છે. | પાણપણે ઉત્પન્ન થએલા જ વો, સૂર્યના તાપે કરી, ધૂળ પ્રમુખથી શેષાવે કરી, ક્ષારાદિકની મિશ્રાએ કરી તૃષાવાળા જીવોના પીવે કરી, દુઃખ અનુભવે છે.
અગ્નિપણે ઉત્પન્ન થએલા જીવો, પાણીથી બુઝાવે કરી, ઘણ પ્રમુખથી કુટેવે કરી, અને ઇંધણાં પ્રમુખથી બાળવે કરી દુઃખી થાય છે.
વાયુપણે પેદા થએલા જ વીંજણ પ્રમુખથી ઝપટાવે કરો, શીત ઉષ્ણાદિ દ્રવ્યના સંગે કરી, આપસમાં પછડાવે કરી મરણ દિક અનુભવે છે. - વનસ્પતિના છે, છેદાવું, દાવું, અગ્નિથી પચવું. પીલાવું, અન્ય ઘસાવું, વાયરા પ્રમુખથી ભંગાવું. દાવાનળ પ્રમુખથી બળવું, અને પાણીના પૂરવડે ઉમૂલન થવું વિગેરે કારણેથી અસહ્ય દુઃખને અનુભવ કરે છે.
બે ઇંદ્રિય ત્રિઈદ્રિય ચોરેંદ્રિય વિગેરે વિકલૈંદ્રિય જી કોઈ ઔષધાદિકથી, કોઈ પગ પ્રમુખથી મર્દન થવે કરી, માર્જન કરે કરી, અને કોઈ તાડનાદિકે કરી દુઃખ અને મરણ અનુભવે છે,
- પંચંદ્રિય જીવો મૃગાદિ વ્યાધ પ્રમુખના પ્રહારે કરી, નાનાં જનાવરો માંસાહારી મોટા જનાવરોના ભઠ્ય તરીકે તેમજ ટાઢ, તાપ, વરસાદ, અગ્નિ, અને શસ્ત્રાદિકે કરી સર્વ ઠેકાણે ત્રાસ પામતાં કેવલ દુઃખોને અનુભવ કરે છે.
મનુષ્યમાં અનાર્યપણે ઉત્પન્ન થએલા જીવો એટલાં તો પાપ કરે છે કે જેનું વર્ણન કરવું અશકય છે. આર્યપણે ઉત્પન્ન થયેલા પણ અનાર્ય ચેષ્ટાવાળા દુઃખ દારિદ્ર અને દુર્ભાગ્યથી દગ્ધ થએલા દુખે જીવન પૂરું કરે છે. પરપ્રેગ્યતાથી પરાધીન થએલા રોગ, જન્મ જરા, મરણાદિથી ગ્રસાયેલા, નીચ કર્મોથી કદર્થના પામેલા, દીનદશા પામેલા માને દુઃખે એવે છે. અશિના વર્ણ સરખી તપાવેલી સૂઈ વડે દરેક રેમ ભેદવામાં આવે તેના કરતાં આઠગણું દુખ ગર્ભવાસનું છે. બાળપણમાં મૂત્ર વિષ્ટામાં પડ્યા રહેવે કરી, યૌવનાવામાં વિષયાદિમાં અંધ બની, અથવા વિપયાદિના વિગે કરી અને વૃદ્ધવસ્થાનાં ખાંસી, શ્વાસ, ઇન્દ્રિયની હીનતા વડે દુઃખ અનુભવે છે,