Page Text
________________
૧૮
ચતુર્થ પ્રકાશ. एवं विपय एकैकः पंचत्वाय निषेवितः :
कथं हि युगपत्पंच पंचत्वाय भवंति न ॥ ३३ ॥
હાથણી સંબંધી વિષય સુખના આસ્વાદ માટે સુંઢને પ્રસારણ (લાંબી) કરનાર હાથી આલાન સ્તંભ સાથે બંધનના કલેશને તત્કાળ પામે છે. અગાધ (ઉંડા) પાણીમાં રહેવાવાળ માછલે જાળની સાથે બાંધેલા લોઢાના કાંટા ઉપર રહેલ માંસને ભક્ષણ કરતે દીન થઈ ધીવરના હાથમાં સપડાય છે. મન્મત્ત હાથીના કપાળ ઉપરના ગંધમાં આસકત થઇ કપલ ઉપર બેસતા તેના કાનના ઝપાટાથી ભ્રમર મરણ પામે છે. સુવર્ણના તેજ સરખા શિખાના પ્રકાશમાં મોહિત થયેલ પતંગીઓ રસવૃત્તિથી દીવામાં પડીને મરણ પામે છે. મનોહર ગાયન સાંભળવામાં ઉત્સુક થયેલ હરિણા કાન પર્યંત ખેંચેલા વ્યાધના બાણથી વેધપણાને (મરણતાને) પામે છે. આ પ્રમાણે સેવેલે એક એક વિષય મરણ માટે થાય છે, તે એકી સાથે સેવવામાં આવતા પાંચ વિષયે મરણને માટે કેમ ન થાય? અર્થાત થાય. ૨૮–૩૩.
વિવેચન-ઇંદ્રિયના વિષયને પરાધીન થયેલા કણ કણ વિડંબના નથી પામતા ? શાસ્ત્રાર્થના જાણકારે, પણ ઇંદ્રિાધીન થએલા બાળકની માફક ચેષ્ટા કરે છે. આથી હવે બીજું ઇદ્રિનું નિદાનીયપણું અમે શું બતાવીએ ? પિતાના સગાભાઈ બાહુબલિ ઉપર પણ ઇક્રિયાથને પરાધીન થયેલા ભરતરાજાએ ચક મૂકયું હતું. બાહુબલીને જય અને ભારતનો પરાજય, આ જય અને પરાજય, જીતેલી અને નહિ જીતેલી ઇન્દ્રિયેથીજ થયો હતે; ઈદ્રિય વડે કરી અજ્ઞાની પશુઓ તે દંડાયા; પણ આ આશ્ચર્ય છે કે, શાંત મેહવાળા પૂર્વધરે પણ ઇદ્રિથી દંડાય છે. ઇંદ્રિયથી પરાભવ પામેલા દેવ, દાનવ, માન અને તપસ્વીઓ પણ નિંદનીય કર્મો આચરે છે. ઈદ્રિય પરાધીન મનુષ્ય નહિ ખાવાનું ખાય છે, નહિ પીવાનું પીયે છે અને અગમ્ય પણ ગમન કરે છે. ઇંદ્રિયથી હણાયેલા માનવ, કુલ, શીળ અને કરૂણાને ત્યાગ કરી વેશ્યાનાં નીચ કર્મો અને દાસપણું પણ કરે છે, હાંધ મનુષ્યની પદ્રવ્યમાં કે પરસીમાં જે પ્રવૃત્તિ થાય છે તે સ્વતંત્ર ઇદ્રિનું જ
| SR No. | 006022 |
| Book Title | Yogshastra |
| Original Sutra Author | Hemchandracharya |
| Author | Kesharsuri |
| Publisher | Balchand Sakarchand Shah |
| Publication Year | 1959 |
| Total Pages | 416 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 9 MB |