________________
ઇકિયયને ઉપદેશ અને ઉપાય. ૧૯૯ ચેષ્ઠિત છે. જેનાથી હાથ, પગ, અને ઈદ્રિના છેદને મનુષ્ય પામે છે, તે ઇન્દ્રિયને નમસ્કાર કરવા જેવું છે, અર્થાત તેને દૂરથી ત્યાગ કરવા જોઈએ. પોતે ઈદ્રિથી જીતાયેલું છે; છતાં જે તેના સંબંધમાં બીજાને ઉપદેશ આપે છે, તેને જોઈને વિવેકી પુરૂષો હાથથી મુખ બંધ કરીને હસે છે, અર્થાત્ તેની અજ્ઞાનતાને અથવા પરોપદેશ કુશળતાને ધિક્કારે છે.
ઈદ્રિયજયને ઉપદેશ અને ઉપાય तद्रिद्रियजयं कुर्यान् मनःशुद्धया महामतिः ।
यां विना यमनियमैः कायक्लेशो वृथा नृणां ॥ ३४ ॥
માટે બુદ્ધિમાન મનુષ્યએ મનની શુદ્ધિ કરે કરી ઈદ્રિઓને વિજય કરે. મનની શુદ્ધિ સિવાય મનુષ્યને યમ નિયમોવડે કરી ફેગટ કાય કલેશ થાય છે. ૩૪.
મનને વિજય ન કરવાથી થતા ગેરફાયદા. मनःक्षपाचरो भ्राम्य-अपशंकं निरंकुशः। प्रपातयति संसारा-वर्तगर्ते जगत्रयीं ॥ ३५ ॥ तप्यमानांस्तपो मुक्तौ गंतुकामान् शरीरिणीः । वास्येव तरलं चेतः क्षिपत्यन्यत्र कुत्रचित् ॥ ३६ ॥ अनिरुद्वमनस्कः सन् योगश्रद्धां दधाति यः। पद्धयां जिगमिम स पंगुरिव हस्यते ॥ ३७ ॥ मनोरोधे निरूध्यंते कर्माण्यपि समंततः।
अनिरुद्धमनस्कस्य प्रसरंति हि तान्यपि ॥ ३८॥ . નિશંક અને નિરંકુશપણે ભમતે આ મનરૂપી રાક્ષસ આવતવાળી સંસારરૂ૫ ખાડમાં ત્રણ જગતના જીને પાડે છે. વળી ક્ષે જવાની ઈચ્છાથી કઠોર તપસ્યાવાળા મનુષ્યને આ ચપળ મન વાયરાની માફક કેઈ જુદે ઠેકાણે રોકી દે છે, માટે મનને કયા કે સ્વાધીન કર્યા સિવાય જે માણસ ગી થવાને નિશ્ચય રાખે છે તે જેમ પાંગળો માણસ પગવડે ગામાન્તર જવાની ઈચ્છા રાખતાં હાંસી પાત્ર બને છે, તેમ તે જગતજીને હાંસીપાત્ર થાય છે. મનને
