________________
૧૧૦
દ્વિતીય પ્રકાશ જૂઠી સાક્ષી ન ભરવી. પ્રમાણિક માણસ જાણી કોઈએ સાક્ષી આપી છે તે અવસરે પિતાના સંબંધમાં હોય કે પરના સબંધમાં હેય પણ કઈ જાતની લાલચ રાખ્યા સિવાય સત્ય કહેવું, અર્થાત્ ખેટી સાક્ષી ન આપવી. આ પાંચ મોટાં અસત્ય છે. લોકમાં પણ તે જાણીતાં છે, તેને ત્યાગ કરે, તે ગૃહસ્થનું બીજુ વ્રત કહેવાય છે.
વિશેષ બતાવે છે. सर्वलोकविरुद्धं यद्यद्विश्वसितघातकम् । यद्विपक्षश्च पुण्यस्य न वदेत्तदमूनृतं ॥ ५५ ॥
જે સર્વ લોકમાં વિરૂદ્ધ ગણાતું હોય, જે વિશ્વાસને ઘાત કરવાવાળું હોય અને જે પુણ્યનું વિપક્ષી હોય; અર્થાત પાપકારી હોય તેવું અસત્ય નજ ખેલવું. ૫૫.
અસત્ય બોલવાથી થતા ગેરફાયદા असत्यतो लघीयस्य--मसत्याद्वचनीयता। अधोगतिरसत्याच्च तदसत्यं परित्यजेत् ॥५६॥ असत्यवचनं प्राज्ञः प्रमादनापि नो वदत् । श्रेयांसि येन भज्यन्ते वात्ययेव महाद्रुमाः ॥ ५७ ॥ असत्यवचनाद्वैर-विषादापत्ययादयः। प्रादुःषति न के दोषाः कुपथ्याद्वयाधयो यथा ॥ ५८ ॥ निगोदष्वथ तिर्यक्षु तथा नरकवासिषु । उत्पद्यन्ते मृपावाद-प्रतापेन शरीरिणः ॥ ५९॥ ब्रूयाद् मियोपरोधाद्वा नासत्यं कालिकार्यवत् ।
यस्तु ब्रूते स नरकं प्रयाति वसुराजवत् ॥ ६० ॥ અસત્ય બોલવાથી લોકમાં લઘુપણું થાય છે, અસત્ય બોલવાથી (આ માણસ જુઠા છે, એવી) વચનીયતા થાય છે, અને અસત્ય બોલવાથી અધોગતિ થાય છે. માટે અસત્ય બોલવાને ત્યાગ કરવો જોઈએ. બુદ્ધિમાનેએ પ્રમાદથી પણ (અજાણતાં પણ) પણ સત્ય વચન ન બોલવું, કેમકે જેમ પ્રબળ વાયરાથી મેટાં વૃક્ષો ભાગી જાય છે તેમ અસત્યથી કલ્યાણને નાશ થાય છે. જેમ કુ
