________________
૮૮
દ્વિતીય પ્રકાશ. કુદેવ, કુગુરૂ અને કુધર્મને આક્ષેપ સહિત પ્રતિક્ષેપ
सरागोऽपि हि देवश्चेत् गुरुरब्रह्मचार्यपि । कृपाहीनोऽपि धर्मः स्यात् कष्टं नष्ट हहा जगत् ॥ १४ ॥
સરાગીને પણ જે દેવ કહેવાય, અબ્રહ્મચારીને પણ જે ગુરૂ મનાય, અને દયારહિત ધર્મ પણ ધર્મ કહેવાય તે મહા ખેદની વાત છે કે દેવ, ગુરૂ, ધર્મથી શૂન્ય આ જગતને નાશ થયે સમજ. ૧૪.
આ પ્રમાણે સત્ય, દેવ, ગુરૂ અને ધર્મ ઉપર શ્રદ્ધાન કરવું તે સમ્યક્ત્વ. આ સમ્યકત્વ આત્મપરિણામરૂપ હોવાથી બીજા તેને જોઈ ન શકે, છતાં તેનાં ચિહેથી જાણી શકાય છે.
સમ્યફત્વનાં ચિન્હ બતાવે છે. शमसंवेगनिर्वेदानुकंपास्तिक्यलक्षणैः । लक्षणैः पंचभिः सम्यक् सम्यक्त्वमुपलक्ष्यते ॥ १५ ॥
શમ,સંવેગ,નિર્વેદ, અનુકંપા અને આસ્તિકતાનાં લક્ષણરૂપ, પાંચ લક્ષણોએ કરી સારી રીતે (બરોબર) સમકિત ઓળખી શકાય છે.૧૫.
વિવેચન–શમ એટલે ઉપશમ ભાવ. પિતાના અપરાધીનું પણ ખરાબ ચિંતન ન કરે, અનંતાનુબંધી કષાયવાળો જીવ કઈ પણ વસ્તુનું મૂળથી નિકંદન કરવાના પરિણામવાળે હેય છે, તેમ ઓછામાં ઓછા ઉપશમ ભાવવાળે હેય પણ અનંતાનુબંધી પરિણામવાળે ન હોય, તે ન હોવાનું કારણ એ છે કે “તેણે, દેહ અને આત્મા ભિન્ન છે, દેહને નાશ થાય છે, આત્માને નાશ નથી; આત્મા અન્ય અન્ય ભામાં પિતાનાં કરેલાં શુભાશુભ કર્માનુસારે સુખ દુઃખ આદિને અનુભવ કરે છે. પોતાના પ્રયત્નથી કર્યાવરણને નાશ કરી સર્વથા કર્મ રહિત થઈ મુકિત મેળવી શકે છે. દેહ એજ આત્મા છે, તેમ માન્યતા કરવી તે મિથ્યાત્વ છે, અને પગલાદિ પરભામાં આસકત થવું તે સર્વ મિથ્યા ભાવ છે. ” આ સર્વ સારી રીતે જાણેલ હોવાથી તથા આ સર્વ ભાવથી વિમુક્ત થઈ આત્મપદ મેળવવું એ તેની દઢ ભાવના હેવાથી અનંતાનુ બંધી પરિણામે ક્યાંથી હોય?
