Page Text
________________
ત્રણ ગુપ્તિમાં પ્રથમ મતિ કહે છે. ૭૧ ત્રણ ગુમિમાં પ્રથમ મને ગુપ્તિ કહે છે.
विमुक्तकल्पनाजालं समत्वे सुप्रतिष्ठितम् ।
વાત્મારા નિતર્મિનોણિતા. એ છે? .. કલ્પનાના જાલથી મુકત થએલાસમભાવમાં સ્થિત થએલા, અને આત્મભાવમાં રમણ કરતા મનને જ્ઞાની પુરૂષોએ મને ગુપ્તિ કહેલી છે.
વિવેચન-આર્તા અને રૌદ્રધ્યાનને કલ્પના જાલ કહેવામાં આવે છે. આવી કલ્પના જાલથી પ્રથમ મનને મુકત કરવું જોઈએ. જુઓ કે ધર્મધ્યાન એ પણ એક ઉંચી હદની અપેક્ષાએ કલ્પના જાલ છે. તથાપિ પ્રથમ અભ્યાસીઓ માટે તેને કલ્પના જાલ ન ગણતાં આર્ત, રૌદ્ર ધ્યાનને કલ્પના જાલ ગણવી. આ રૌદ્રવિનાની સ્થિતિમાં મનને મૂક્યા પછી બીજી સ્થિતિ મનને સમભાવમાં સ્થાપિત કરવાની છે. આ સમભાવમાં આ રૌદ્ર ધ્યાનને આદર પણ નહિ, અને તિરસ્કાર પણ નહિ; અર્થાત ધર્મ ધ્યાનની સ્થિતિ ઉપર લાવી મૂકવું. આ સ્થિતિમાં અનેક જાતનાં શુભ આલંબને લઈને મનને સ્થિર કરવાનું છે. સ્થિર કરવાનું છે એટલે અશુભમાં જતું રેકી ધર્મ ધ્યાનના વિચારમાં દઢ કરવાનું છે. ત્યાર પછીની ત્રીજી સ્થિતિમાં મનને આત્મભાવમાં રમણ કરતું કરવાનું છે. આ આત્મભાવમાં કઈ પણ જાતની માનસિક કલ્પના કરવાની નથી. સ્થળ વિચારોથી રહિત કરી નિર્વિકલ્પ કરવાનું છે. જ્યાં સુધી કઈ પણ જાતની કલ્પના મનમાં હોય, કોઈ પણ જાતના વિચારો હેય ત્યાં સુધી મન આત્મભાવમાં કદી આવી શકતું નથી. આત્મભાવમાં મનને લાવવા માટે વિચારોને એક બાજુ કાઢી મૂકવાના છે તેવા આત્મભાવમાં લય પામેલા મનને મને ગુપ્તિ કહેલી છે. આ ઠેકાણે કેટલાક એવી શંકા કરે છે કે “મનમાં વિચાર ન કરે ત્યારે શું શૂન્ય થઈ જવું ? કે જડ થઈ જવું? એવી શૂન્યતાની કે જડતાની સ્થિતિ, અમને જોઈતી નથી, વિગેરે કલ્પના કરનારા અત્યારના જ્ઞાનીઓએ જરા મહેનત લઈને પૂર્વે કહેલ ક્રમ પ્રમાણે અનુભવ મેળવી જ જોઈએ, તે તેઓને જણાશે કે શન્ય થાઓ છે, જડ થાઓ છો કે આનંદના ભતા થાઓ છો ?
| SR No. | 006022 |
| Book Title | Yogshastra |
| Original Sutra Author | Hemchandracharya |
| Author | Kesharsuri |
| Publisher | Balchand Sakarchand Shah |
| Publication Year | 1959 |
| Total Pages | 416 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 9 MB |