________________
પુગલ છત્રીશી–ભાષાન્તર,
[૭૧]
તે (એટલે સૂત્રમાં સંખ્યાતમા ભાગ જેટલા માટેજ ઘણું) ન કહ્યા હેત તે સંખ્યાતપ્રદેશિકરાશીની અપેક્ષાએ અસંખ્યાતમાં ભાગ જેટલા અથવા અનન્તમા ભાગ જેટલા પણ પરમાણુઓ હેવાને સંભવ હતો (અને જે અસંખ્યાતમા ભાગ જેટલા અથવા અનતમા ભાગ જેટલાજ પરમાણુઓ હોત તો કહેવા ઈચ્છેલું કાળાપ્રદેરીપુદ્ગલથી પરમાણુઓનું જે અસંખ્ય ગુણપણું તે પ્રાપ્ત ન થાત અને હીનતરપણું પણ પ્રાપ્ત થવાનો પ્રસંગ આવી જાત-ઈતિ તાત્પર્ય ). એ પ્રમાણે પરમાણુ સ્વરૂપથી (વસ્તુતઃ) કાળાપ્રદેશીષદુગલોથી ઘણું છે એમ સિદ્ધ કરીને હવે તે પરમાણુ (ઘણા છે એટલે વિશેષાધિક છે કે સંખ્યાતગુણ છે કે કાળાપ્રેદેશી પુદ્ગલોથી અસંખ્ય ગુણ છે? તે શંકાના નિવારણ માટે) કાળાપ્રદેશી પુગલોથી અસંખ્યગુણ છે તેની સિદ્ધિ દર્શાવે છે. ૧૮
અવતરણ –કાળાપ્રદેશી પુદગલોથી પરમાણુઓ ઘણા છે એમ ગતગાથામાં પ્રતિપાદન કર્યું, પરન્તુ ઘણુ એટલે વિશેષાધિક કે કેટલા ? તે સંબંધ આ ૧૯મી ગાથામાં દર્શાવે છે– जेणिकरासिणो च्चिअ, असंखभागेण सेसरासीणं तेणासंखिज्जगुणा, अणवो कालापएसेहिं ॥१९॥
નાથાર્થ-જે કારણથી નિશ્ચય એકજરાશિથી પરમાણુઓ અસંખ્યાતમા ભાગ જેટલા છે, પરંતુ શેષ બે રાશીથી નથી તે કારણથી પરમાણુ કાળાપ્રદેશપુદ્ગલોથી અનન્તગુણા છે. | ૧૦ |
રોકાઈ–જે કારણથી પરમાણુઓ એકરાશિથીજ એટલે અસંખ્યપ્રદેશીસ્કલ્પનામની એક રાશિથી જ અસંખ્યાતમા ભાગે ભાગ જેટલા કહ્યા નથી માટે સમજાય છે કે પરમાણુઓ ઘણા છે, જે અસંખ્યપ્રદેશી&થી અસંખ્યાતમાભાગ જેટલા પરમાણુઓ કહેલા હોવાથી પરમાણુઓ ઓછા હોત તો અસંખ્યપ્રદેશ સર્વસ્કંધના સમગ્રપ્રદેશોની અપેક્ષાએ તે અનન્તમાભાગ જેટલાજ થાત, પરંતુ પ્રદેશાર્થપણે પણ અનન્તભાગ જેટલા કહ્યા નથી માટે સમજાય છે કે પરમાણુઓ ઘણાજ છે.
