________________
[૬૨]
પુદગલ છત્રીશી–ભાષાન્તર અવતરણ–૧૨ મી ગાથામાં સર્વ પર્યાયોઆશ્રયિ પુદ્ગલોનું કાળથી અપ્રદેશીપણું હોવાનું કહ્યું, હવે જે સર્વપર્યાયે આશ્રયિ કાળાપ્રદેશીપણું સિદ્ધ થયું તો તેથી અતિમ તાત્પર્ય શું આવ્યું? તે આ ૧૩ મી ગાથામાં કહે છે, कालेण अप्पएसा, एवं भावापएसएहिंतो ॥ हुति असंखिजगुणा, सिद्धा परिणामबाहुल्ला ॥१३॥
થાઈ—એ પ્રમાણે કાળથી અપ્રદેશપુદગલો ભાવાપ્રદેશી પુદ્ગલથી અસંખ્ય ગુણ છે એમ સિદ્ધ થયું, કારણ કે પરિણામે ઘણા છે, જે ૧૩
રોકા–જે પુદ્ગલ એકગુણ કૃષ્ણવર્ણ ઈત્યાદિ એકગુણ પરિણામવાળા છે તે પુદ્ગલો ભાવથી અપ્રદેશ છે, અને જે પુગલો દ્વિગુણકૃષ્ણાદિથી પ્રારંભીને યાવત અનન્તગુણ કૃષ્ણાદિ પરિણામવાળા છે, તે પુદગલે ભાવથી સપ્રદેશી છે, અને તે સર્વે (એટલે ભાવથી અપ્રદેશી અને ભાવથી સપ્રદેશી એ બન્નેના અનન્ત અનન્ત રાશિઓ) એક સમયની સ્થિતિવાળા હોવાથી કાળથી અપ્રદેશી છે. માટે એ પ્રમાણે કથન કરવાથી ભાવાપ્રદેશપુદગલોથી કાળાપ્રદેશપુદ્ગલ અસંખ્યાતગુણ સિદ્ધ થાય છે, કારણ કે એક ગુણકૃષ્ણાદિ દ્વિગુણકૃષ્ણાદિ ઈત્યાદિર પ્રકારે પુદગલાના પરિણામ અનન્ત છે માટે છે ૧૩
અવતરણ–પૂર્વોક્ત ૧૩ ગાથા સુધીમાં ભાવાપ્રદેશીગલોથી કાળાપ્રદેશપુદગલો અસંખ્યગુણ છે, એમ પ્રતિપાદન કર્યું અને હવે અહિં ૧૪ મી ગાથાથી ૧૮ મી ગાથા સુધીમાં વારા રોપુથી વ્યાકરાપુર (પરમાણુઓ) અનંરહ્યલુ છે, તેનું પ્રતિપાદન કરશે, તે સંબંધ આ ૧૪ મી ગાથામાં ઉદ્દેશરૂપે કહે છે,
૧ અહિં આદિ શબ્દથી નીલવર્ણ ઈત્યાદિ પરિણામભેદ ગ્રહણ કરવા. ૨ અહિં ઈત્યાદિ શબ્દથી ત્રિગુણ–ચતુગુણુઈત્યાદિ ગુણસ્થાનકે ગ્રહણ
કરવા,
