________________
પુગલ છત્રીશી-ભાષાન્તર કંપ एमेव होइ खित्ते, एगपएसावगाहणाईसु ॥ : ठाणंतरसंकंतिं पडुच्च कालेण मग्गणया ॥१०॥
થાર્થ_એ પ્રમાણેજ ક્ષેત્રઆશ્રય (કાળથી અપ્રદેશપણું) અર્થાત એકપ્રદેશાવાહિતાદિ પુદગલોને વિષે સ્થાનાન્સર થવાની અપેક્ષાએ કાળાપ્રદેશપણાની માર્ગણ (સમજ-ઉપલબ્ધિ) છે, (એટલે કાળાપ્રદેશીપણું પ્રાપ્ત થાય છે.) ૧૦ છે
ટીલા–એ પ્રમાણેજ એટલે દ્રવ્યપરિણામની પેઠે ક્ષેત્રને વિષે એટલે ક્ષેત્ર આશ્રયિ એક પ્રદેશાવાહી ઈત્યાદિ પુદગલભેદેમાં સ્થાનાંતરગમન આશ્રયિ કાળાપ્રદેશપણાની માગણ છે. (એ ગાથાને શબ્દાર્થ માત્ર કો, હવે ભાવાર્થ કહે છે.) તાત્પય એ છે કે-જેમ દ્રવ્યપરિણામને આશ્રયિ પરમાણુઓ દ્રવ્યથી અપ્રદેશી છે, તેમ એકેક આકાશપ્રદેશમાં અવગાહના કરી રહ્યા છતાં પિતતાના ક્ષેત્રને નહિ છોડનારા પુદગલ ક્ષેત્રથી અપ્રદેશી કહેવાય, અને જ્યારે જ્યારે સ્વક્ષેત્રને છોડીને પુદ્ગલે અન્ય અન્ય ક્ષેત્રમાં જાય, અને દરેક સ્થાને એકેકસમય રહે ત્યારે એજ પુદગલ (ક્ષેત્રની અપેક્ષાએ) કાલાપ્રદેશી ગણાય છે. ૧૦
અવતરણ–૧૦ મી ગાથામાં ક્ષેત્ર આશ્રયિ કાળાપ્રદેશપણું પુદગલ એકસ્થાનમાં એક સમય રહી બીજે સમયે બીજેસ્થાને ચાલ્યાં જાય તે સ્થાનાંતરગમનાપેક્ષાએ કહ્યું, પરન્તુ કેવળ સ્થાનાતરગમનાપેક્ષાએજ ક્ષેત્રાશ્રય કાળાપ્રદેશપણું થાય એમ નથી,
૧ દરેક સ્થાને એટલે જે જે સ્થાને જાય ત્યાં એકેક સમય રહે તેજ કાળાપ્રદેશીપણું હોય એ અર્થ નહિં, પરંતુ જે વિવક્ષિત સમયે આપણે ક્ષેત્રાથયિ કાળાપ્રદેશપુદ્ગલે જાણવાની ઈચ્છા કરી હોય તેજ સમયે જે પુદ્ગલે તે સ્થાને આવ્યા હોય અને એક સમય વ્યતીત થતાં તૂત સ્થાનાન્તર થનારા હોય તેવા સર્વ પુદ્ગલે તે વિવક્ષિત સમયે કાળાપ્રદેશી ગ- ણવા, વિવક્ષિત સમયબાદ અનેક સમય સુધી એકેકસમયની સ્થિતિએ સ્થાનાન્તર થયા કરતા હોય તે પણ તે પુદગલે વિવક્ષિતસમયે જાણવાઇચ્છેલા અલ્પબદ્ધત્વને વિષે ગણત્રીના ઉપયોગમાં આવી શકે નહિં એ તાત્પર્ય છે
