________________
પુદ્ગલ છત્રીશી—ભાષાન્તર.
[ ૪૯ ]
માવાર્થ—પુદ્ગલના પરિણામ એટલે સ્વભાવ અનેક છે, તેમાંનાં દિગ્દર્શનમાત્રથી અહિં વ-ગધ-રસ-અને સ્પના અનુક્રમે ૫-૨-૫-૮ ભેદ હોવાથી ૨૦ પરિણામ અને સંઘાતપરિણામ, ભેદપરિણામ, સૂક્ષ્મવરિણામ તથા ભાદરત્યપરિણામ એ ચાર પરિણામ મળી કુળ ૨૪ પરિણામેદ્રારા કાળાપ્રદેશીપણું સમજાવ્યું, તેના સવિસ્તર ભાવાર્થ આ પ્રમાણે
વિક્ષિત સમયે એકગુણ કાળાવ જેટલા પુદ્દગલેામાં પ્રગટ થયા અને તે એકજ સમય ટકીને બીજે સમયે દ્વિગુણાતિપણે પલટાઈ જવાના હોય તે તે અનત પુદ્ગલબ્યા સર્વે એક ગુણ કાળાવની અપેક્ષાએ ગુળાવળાલાપ્રવેશી, તથા વિવક્ષિતસમયે જેટલાં પુદ્ગલભ્યામાં દ્વિગુણકાલવણ પ્રગટ થયા, અને તે એકજ સમય ટકી ખીજે સમયે ત્રિગુણાતિ રૂપે થઇ જવાના હોય તે તે સવ અન તપુદ્ગલા દ્વિમુળાહવળ જાજાપ્રવેશો. એ પ્રમાણે ત્રિગુણકાલવણ કાળાપ્રદેશી અને ત પુદગલા, પુનઃ એ રીતે ચતુર્ગુણ કાલવણ કાળાપ્રદેશી એ પ્રમાણે યાવત્ સંખ્યાતગુણકાળવણ કાળાપ્રદેશી સખ્યાતભેદ હોય, અસખ્યગુણકાલવર્ણ કાળાપ્રદેશીપુદ્ગલા અસ ખ્યભેદે હાય, અને અનંતગુણકાલવણ કાળાપ્રદેશીપુદ્ગલેા અનતભેદે હાય. એ પ્રમાણે એકગુણકાળવણું કાળાપ્રદેશીપુદ્ગલેાના મૂળરાશિ ૧ અને ઉત્તરરાશિ પણ એકજ. તથા સખ્યાતગુણકાલવ કાળા પ્રદેશી પુદ્ગલાને બીજો મૂળરાશિ ૧ અને ઉતરરાશિ સંખ્યાત છે. અસંખ્યગુણકાલવર્ણકાળાપ્રદેશી પુદ્ગલેાના ત્રીજો મૂળરાશિ ૧ અને ઉત્તરરાશિ અસંખ્યાત, અને અનંતગુણકાલવણ કાળાપ્રદેશી પુદ્ગલેાના ચાર્થા મૂળરાશિ ૧ અને ઉત્તરાશિ અનંત છે, પુન: એ ચારે મૂળરાશિમાં જે વ્હેલી રાશિ છે તેની ઉત્તરરાશિ એ કે ૧ છે પરન્તુ તે ઉત્તરરાશિમાં પુદ્ગલબ્યા અ નંત છે. તથા બીજી મૂળરાશિ સખ્યભેદવાળી છે, અને તે દરેક બેદરૂપ દરેક ઉત્તરરાશિમાં અનંત અનંત પુદ્ગલવ્યા છે. પુન: ત્રીજી મૂળરાશિની ઉત્તરરાશિઓ અસંખ્ય છે, અને તે દરેક ઉત્તરરાશિમાં અનંત અનંત પુદ્ગલવ્યા છે, તથા ચેાથી મૂળશિશના અનંતભેદ (રૂપ અનંત રાશિઓ ) છે તે દરેક ભેદમાં
