________________
[40]
પુદ્ગલ છત્રીશી–ભાષાન્તર(દરેક રાશિમાં) અનંત અનંત પુદગલ દ્રવ્ય છે. એ પ્રમાણે જેમ કૃષ્ણવર્ણની અપેક્ષાએ કાળાપ્રદેશપુદગલે અનંતાનંત ગણાવ્યા, તેમ નીલ વર્ણની અપેક્ષાએ કાળાપ્રદેશપુદગલે અનંતાનંત છે, એ પ્રમાણે પાંચ વર્ણમાટે સમજવું.
જેમ ઉપરોકત રીતે પાંચે વર્ણની અપેક્ષાએ કાળાપ્રદેશી પુદગલો અનંતાનંત ગણાવ્યા તેમ બે ગંધની અપેક્ષાએ કાળાદેશીપુદગલે અનંતાનંત ગણવા, અને એજ પદ્ધતિએ વીસેયની અપેક્ષાએ કાળાપ્રદેશપુદગલે અનંતાનંત ગણવા.
હવે સંઘાત-ભેદ-સૂક્ષ્મત્વ-અને બાદરત્યાદિ પરિણામમાં એક ગુણસૂક્ષ્મત્વ દ્વિગુણસૂમત્વ ઇત્યાદિ ભેદ વર્ણાદિ ૨૦ પદની પેઠે સંભવતા નથી, માટે એ પરિણામમાં જે અર્થ સંભવે તે અને દરેકને એકેક મૂળરાશિ અને બીજે પ્રકારે સંભવતા ૪ મૂળરાશિ અને ઉત્તરાશિએ અનંતાનંત પુદ્ગલ દ્રવ્યોના ગણવા, તે આ પ્રમાણે
વિવક્ષિત સમયથી પૂર્વ સમયમાં જે અનેક છુટા પરમાણુઓ હતા તે વિવક્ષિત સમયે પિંડિત થતાં જે સંત થયો અને બીજે સમયે એકાદિ અણુઓ નવા ન આવવાથી બીજે સમયે સંઘાત ન થયો અથવા વિવક્ષિત સમયે જેટલા પરમાણુઓ સંઘાતપણે પરિણમ્યા હતા તેથી હીનાધિક પરમાણુઓ સંઘાતપણે એજ સ્ક ધમાં પરિણમે તો તે પ્રથમ સંઘાત એકજ સમયની સ્થિતિવાળો ગણાય, એવા અનંતાસ્કો એકસમયની સ્થિતિવાળા સંઘાત પરિણામે પરિણામવાથી તે નવા બનેલા અનંતસ્ક ધ સંવત પરિણામઢિાશીપુ ગણાય,
અથવા પુદ્ગલરકંધમાં વિવક્ષિત સમયે જે એકાદિ અણુઓ નવા દાખલ થતાં તે સ્કંધ સંઘાતપરિણામે પરિણા ગણાય, પરન્તુ એ સ્કંધમાં જે બીજે સમયે એકાદિ અણું પણ નવો સંઘાતપણે ન પરિણમે અથવા વિવક્ષિત સમયે જેટલા નવા અણુ દાખલ થયા તેથી હિનાધિક અણુ દાખલ થાય, તો તે વિવક્ષિતસમયને સંઘાતપરિણામ એક સમયની સ્થિતિવાળે ગણાય. એવા એક સમયની સ્થિતિવાળા અનંત પ્રાચીન યુગલક ધ સંવત
