Shattrinshika Chatushka Prakaranam

SR No.: 006019
Original Sutra Author: N/A
Author: Dharmvijay
Publisher: Lalchand Nandlal Vakil
Publication Year: 1934
Total Pages: 304
Language: Gujarati, Sanskrit
Classification: Book_Gujarati
File Size: 20 MB

Page 74

[૪૮]
પુદ્ગલ છત્રીશી–ભાષાન્તર
થવા છુટા પડી ગયેલા) પરમાણુઓનું એક પુદગલસ્કંધરૂપે પરિણમવું ( પિડિત થઈ જવું ) તે સંથાત કહેવાય. તથા પ્રથમ પિડિત થયેલા પુદ્ગલસ્કંધરૂપ એક દ્રવ્યમાંથી પરમાણુઓનું છુટા પડી જવું તે એવું કહેવાય. તથા એકજ આકાશપ્રદેશમાં બે આદિ ઘણું પરમાણુઓ સમાઈ જવા તે ફૂમત્ર કહેવાય, તથા એ સૂક્ષ્મપરિણામે પરિણત ( પ્રાપ્ત થયેલ પરિણમેલ) પુદુગલસ્કંધની પરમાણુસંખ્યા કાયમ રહેવા પૂર્વક તે પુદ્ગલ સ્કંધ અનેક-ઘણું આકાશપ્રદેશમાં વ્યાપ્ત થ તે વારત્વ કહેવાય, એ પરિણમાત્રામાં પણ (એટલે પૂર્વોક્ત વર્ણાદિ ૨૦ પરિણામે સિવાયના આ સંઘાતાદિ ૪ પરિણામમાં પણ) જ્યારે
જ્યારે તે તેને પરિણામપણે પુદગલો એક એક સમયની સ્થિતિવાળા પ્રાપ્ત થાય ત્યારે ત્યારે તેજ પુદગલો વાઢથી મા કહેવાય. એ પ્રમાણે પ્રત્યેક પરિણામમાં કાળથી અપ્રદેશીપણું સંભવે છે માટે કાળથી અપ્રદેશી પુદ્ગલો (ભાવાપ્રદેશી પુદ્ગલથી) ઘણું છે, એજ વાત પુન: સ્પષ્ટ કરાય છે.
૧-૨ અહિં ચાલુ પ્રકરણમાં પરમાણુ એટલે અપ્રતિબદ્ધ છૂટો અણુ અને પ્રદેશ એટલે સ્કંધપ્રતિબદ્ધ અણુ એવો વાસ્તવિક શબ્દાર્થ જ દરેક સ્થાને કાયમ રહેશે એમ નહિ, કારણ કે કોઈ વખત પ્રદેશના સ્થાનમાં પરમાણુ શબ્દ પણ કહેવાશે, (પરન્તુઃ પ્રાય) પરમાણુના સ્થાનમાં પ્રદેશ નહિં કહેવાય.
૩ અહિં “સમાઈ જવા” એટલે સ્કંધપરિણામપણે બનીને અથવા સ્કંધપરિણામપણે કાયમ રહીને પરમાણુઓ સમાઈ જવા એવો અર્થ જાણવો. કારણકે એક આકાશપ્રદેશમાં અનંત છૂટા પરમાણુઓ સ્કંધ પરિણામપણે પિંડિત થયા વિના પણ સ્વતંત્ર રીતે સમાઈ જાય છે, પરંતુ એ રીતે આકાશમાં ઘણું પરમાણુઓ સમાતાં સૂક્ષ્મ પરિણામ ન હોઈ શકે.
૪ આ ઠેકાણે વૃતિમાં તાન એવો પાઠ છે તેનો અર્થ છાપેલી પ્રતમાં ટીપણુમાં સન્માન, તારું તુ તાવં ચાવિત્યુત્તે એટલે આરંભકાળ વડે તે કાળ તદાત કહેવાય. જેથી “આરંભકાળવડે પુદ્ગલે જ્યારે જ્યારે એક સમયની સ્થિતિવાળા હોય” એવો ભાવાર્થ સંભવે છે. ( ૫ પ્રત્યેક પરિણામમાં એટલે ૨૪ પરિણામ ઇત્યાદિ સામાન્ય પરિણામ ઈત્યાદિ સામાન્ય પરિણામોમાં, અને એક ગુણ કાલસ્વાદિ દરેકના અનન્ત અનન્ત વિશેષ પર્યાયમાંના દરેક પર્યાયમાં પણ