________________
५२माए गए3 छत्रीशी-मापा-त२. [७] सति सूक्ष्मतरत्वेनापि तत्परिणतेः श्रवणात्, नियमात्तेषांद्रव्याणामवगाहनाया नाशो भवति कस्मादेवमित्यत उच्यते-अवगाहनाद्धा द्रव्येऽववद्धा-नियतखेन संवद्धा, कथं ? संकोचाद्विकोचाच, संकोचविकोचादि परिहृत्यर्थः, अवगाहना हि द्रव्ये संकोचविकोचयोरभावे सति भवति तत्सद्भावे च न भवति. इत्येवं द्रव्येऽवगाहना नियतवन संवद्धत्युच्यते, दुमसे खदिरखमिवेति । उक्तविपर्ययमाहन पुनद्रव्यं संकोचविकोचमात्रे सत्यप्यवगाहनायां नियतत्वेन संबद्धं, संकोचविकोचाभ्यामवगाहनानिवृत्तावपि द्रव्यं न निवर्तत इत्यवगाहनायां तन्नियतत्वेनासंवद्धमित्युच्यते, खदिरले दुमत्ववदिति । अथ निगमनम् ।
अथ भावायुवहुवं भाव्यते-संघातादिना गव्योपरमेऽपि पर्यवाः सन्ति, यथा मृष्टपटे शुक्लादिगुणाः, सकलगुणोपरमे तु न तद्द्रव्यं न चावगाहनाऽनुवर्तते, अनेन पर्यवाणां चिरं स्थानं, द्रव्यस्यत्वचिरमित्युक्तं. अथ कस्मादेवमिति ? उच्यते--संघातभेद लक्षणाभ्यां धर्माभ्यां यो बन्धः-सम्बन्धस्तदनुवर्तिनी-तदनुसारिणी संघातायभाव एव दव्याद्धायाः सद्भावात्तद्भावे चाभावात् न पुनर्गुणकालः सङ्घातभेदमात्रकालसंवद्धः, सङ्घातादिभावेऽपि गुणानामनुवर्तनादिति । अथ निगमनम्---'द्रव्यविशेषः' द्रव्य परिणामः ॥
અર્થક્ષેત્ર અરૂપી હોવાથી ક્ષેત્ર સાથે પુદગલોને વિશિષ્ટ સંબધના કારણરૂપ જે સ્નેહ વિગેરે તેનો અભાવ હોવાથી (આકાશક્ષેત્રમાં નેહ અને ક્ષતા નહિ હોવાથી) તે પુદ્ગલે ક્ષેત્રમાં એક જ સ્થાને દીર્ધકાળ સુધી સ્થિતિ કરી શકતા નથી (બીજી મૂળ ગાથામાં તે એકજ સ્થાને દીર્ધકાળ સુધી સ્થિતિ કરી શકતા નથી” એ ભાવાર્થ અધ્યાહારથી ગ્રહણ કરે ) જે કારણથી એ પ્રમાણે છે (એટલે ક્ષેત્રમાં સ્નેહાદિકના અભાવે પુદ્ગલે વધુ વખત ટકી શકતા નથી, તેથી (પુદ્ગલેને ક્ષેત્રા
