________________
[૩૪]
પરમાણુ ખણ્ડ છત્રીશી–ભાષાન્તર.'
એ પ્રમાણે આ પરમાણુ ખંડ છત્રીશીને સંક્ષિપ્ત સાર કહે
આ પરમાણુખંડષત્રિશિકા નામનું પ્રકરણ શ્રી ભગવતી સૂત્રના પાંચમા શતકના ૭ માં ઉદ્દેશાના ૨૧૮ મા સૂત્ર માટે શ્રી ભગવતીસૂત્રની વૃત્તિ કર્તા શ્રીમદ્દ અભયદેવસૂરીશ્વરે એજ સૂત્રની (૨૧૮ મા સૂત્રની) વૃત્તિમાં સૂત્રને લગતી ૧૫ ગાથાઓ કહી છે તે ઉપરથી બનેલું છે. પ્રકરણના નામમાં પત્રિશિકા એટલે ૩૬ ગાથાઓની રચના જોઈએ છતાં ગાથાઓ ૧૫ જ છે, તેનું કારણ શ્રીબહુશ્રતથી સમજવું. તે મૂળ સૂત્ર આ પ્રમાણે છે–
एयस्स णं भंते दवठाणाउयस्स खेत्तठाणाउयस्स ओगाहणहाणाउयस्स भावठाणाउयस्स कयरे कयरे जाव' विसेसाहिया वा ? गोयमा सव्वत्थोवे खेत्तट्टाणाउए, ओगाहणाठाणाउए असंखेजगुणे, दवठाणाउए असंखेजगुणे, भावठाणाउए असंखेज्जगुणेखेत्तागाहणदव्वे, भावठाणाउयं च अप्पबहुँ । खेत्ते सव्वत्थोवे, सेसा રાજા ગણા ? |(સૂત્ર૫ ૨૮)
અર્થ –હે ભગવંત! દ્રવ્યસ્થાનાયુ: ક્ષેત્રસ્થાનાયુ: અવગાહનાસ્થાનાયુ અને ભાવસ્થાનાયુ: એ ચારમાં કાણ કેનાથી અલ્પ છે અથવા બહુ છે અથવા વિશેષાધિક છે?
ઉત્તર–હે ગૌતમ! ક્ષેત્રસ્થાનાયુ: સવથી અલ્પ છે, તેથી અવગાહનાસ્થાના અસંખ્ય ગુણ છે, તેથી દ્રવ્યસ્થાનાયુ: અસંખ્યગુણ છે, અને તેથી ભાવસ્થાનાયુ: અસંખ્યગુણ છે. (એ ચાર અલ્પબહુવને સંગ્રહ જે એકજ ગાથામાં છે તે ગાથા ક્ષેત્તો૬ ઈત્યાદિ. એ ગાથાને અર્થ સૂત્રાર્થ પ્રમાણે જ છે.)
वृत्तिः-'एयस्स णं भंते दवठाणाउयस्स'त्ति द्रव्यं-पुद्गलद्रव्यं तस्य स्थानं भेदः परमाणुद्विप्रदेशिकादि तस्यायुः-स्थितिः अथवा द्रव्यस्याणुखादिभावेन यत्स्थानं तद्रपमायुः द्रव्यस्थानायुः तस्य खित्त
૧ “aq વા વા વા વિસેનાદિ વા?” એ સંપૂર્ણ પાઠ ગ્રહણ કરવાને અહિં સંક્ષેપમાં નવ વિવાદિ વા? એ પાઠ રાખે છે.
