Page Text
________________
પરમાણુ ખણ્ડ છત્રીશી-ભાષાન્તર. { [૧૭] નાશ પામે છે, તે કારણથી “દ્રવ્યમાં અવગાહના નિયત અવ
શ્ય સંબંધવાળી છે એમ કહેવાય છે. (તેનું ઉદાહરણ આ પ્રમાણે-) જેમ વૃક્ષને સદ્ભાવ હોય ત્યાંજ ખદિરને (ખેરના ઝાડને) સદ્દભાવ હોઈ શકે, પરંતુ જ્યાં વૃક્ષને જ અભાવ છે, ત્યાં ખદિરના સભાવની વાત જ શી? (તાત્પર્ય એ છે કે ખદિરને સભાવ વૃક્ષના સભાવ સાથે જ નિયત સંબંધવાળે છે, પરન્તુ વૃક્ષને સભાવ કેવળ ખદિરના સદૂભાવ સાથેજ નિયત સંબંધવાળે છે એમ નહિ; તેમ અવગાહના દ્રવ્ય સાથે નિયત સંબંધવાળી છે, પરંતુ દ્રવ્ય અવગાહના સાથે નિયત સંબંધવાળું નથી). એજ વાત બીજી રીતે ઉલટાવીને કહે છે,
હવે ગાશાના પૂર્વાર્ધમાં જે ભાવ (અવગાહના દ્રવ્યને વિષે સંકેચ-વિકેચના સંબંધવાળી છે એવો ભાવ) ક તેને વિષ
આપેક્ષિક સમતા થકાદિ સ્કોમાં સંઘાત પરિણામની અપેક્ષાએ થાય છે. જેમ આમળાથી બોર નાનું કહેવાય તેમ.
તથા બાદરપણું પણ બે પ્રકારનું છે. ૧ અત્યબાદરપણું, અને ૨ આપેક્ષિક બાદરપણું. એ બન્ને પ્રકારનું બાદરપણું કેવળ સંઘાત પરિણામથીજ થાય છે. તેમાં સર્વવ્યાપી મહાત્કંધને વિષે અત્યબાદરપણું અને બેર વિગેરેથી આમળાં વિગેરે મોટાં છે એવા વ્યપદેશમાં આપેક્ષિક બાદરપણું કહેવાય છે. પુનઃ અપેક્ષાથી જાણીએ તો એ બન્નેના બે બે ભેદ પણ આપેક્ષિકજ છે. સ્વાભાવિક સૂ૦ પરિણામ અને સ્વાભાવિક બાદર પરિણામ તે સૂમ બાદર નામોદયજન્ય, અથવા ચતુઃસ્પર્શે તે સક્ષ્મ, અને અષ્ટસ્પર્શી પરિણામ તે બાદર પરિણામ ગણાય.
૧ નાશ પામે છે એટલે બદલાય છે.
૨ દ્રષ્ટાન્ન અને દાષ્ટ્રતિકને સંબંધ આ પ્રમાણે છે કે – દ્રવ્યને સ્થાને વૃક્ષ અને અવગાહના સ્થાને ખદિર જાણવું. તેથી જેમ વૃક્ષના અભાવે ખદિરનો અભાવ અવશ્ય હોય તેમ દ્રવ્યના અભાવે (એટલે દ્રવ્ય બદલાતાં) અવગાહનાનો અભાવ (એટલે અવગાહનાનું બદલાવું) અવશ્ય હોય, પરંતુ ખદિરના અભાવે વૃક્ષનો અભાવ હોય એવો નિયમ નહિં તેમ અવગાહના બદલાતાં દ્રવ્ય બદલાવું જ જોઈએ એવો નિયમ નથી. અર્થાત અવગાહના બદલાતાં દ્રવ્યનું બદલાવું હોય પણ ખરું, અને દ્રવ્યનું બદલાવું) ન પણ હોય.
| SR No. | 006019 |
| Book Title | Shattrinshika Chatushka Prakaranam |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Dharmvijay |
| Publisher | Lalchand Nandlal Vakil |
| Publication Year | 1934 |
| Total Pages | 304 |
| Language | Gujarati, Sanskrit |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 20 MB |