Page Text
________________
[૧૪] પરમાણુ ખ૩ છત્રીશી-ભાષાતર.
ભાવાર્થ:–સંઘાતથી (નવા પરમાણુઓના સંગમથી) અને ભેદથી (કેટલાક પરમાણુઓ ચાલ્યા જવાથી) એમ બે રીતે દ્રવ્યને વિનાશ એટલે દ્રવ્યની પરવૃત્તિ મનાય છે. કારણ કે અહીં દ્રવ્યોદ્ધાને અંગે ગણાતા દ્રવ્યનો અર્થ “વિવક્ષિત સંખ્યાવાળા પરમાણુઓને બનેલા પુદ્ગલસ્કંધ ” એ પ્રમાણે છે, અને સંઘાતથી તથા ભેદથી તે પુદ્ગલસ્કધાન્તર્ગત પરમાણુઓની વિવસિત સંખ્યા રહી શકતી નથી, અર્થાત્ પરમાણુ સંખ્યા બદલાય છે, માટે દ્રવ્ય પણ બદલાયેલું મનાય છે, પુન: પરમાણુઓના સંઘાતથી અને ભેદથી કેવળ દ્રવ્યપરાવૃત્તિ થાય એટલું જ નહિં, પરનું અવગાહના પણ નાની મોટી થાય છે, એ પ્રમાણે સંઘાતથી અથવા ભેદથી દ્રવ્ય બદલાતાં અવગાહના તેની તે કાયમ રહી શકતી નથી. તેથી અવગાહના પણ બદલાયેલીજ ગણવી. અર્થાત સંઘાતથી અથવા ભેદથી દ્રવ્ય બદલાવા સાથેજ સમકાળે અવગાહના પણ બદલાઈ જાય છે. માટે સંઘાતથી અથવા ભેદથી દ્રવ્ય બદલાતાં અવગાહના વિનાશ અવશ્ય થાય છે, ' અવતરણ–પૂર્વ ગાથામાં સંઘાતથી અથવા ભેદથી દ્રવ્ય બદલાતાં તે દ્રવ્યની અવગાહના પણ બદલાયેલી કહી છે, તો નામોદયજન્ય સિવાયનો જે ચતુઃસ્પર્શી પરિણામરૂપ સ્વાભાવિક સૂમપરિણામ તે પણ અહિં ગ્રહણ કરો, પરંતુ મુખ્યત્વે તો આપેક્ષિક સૂક્ષ્મ પરિણામ સમજવો.
શંકા–સંઘાતથી સ્કંધ મોટો થાય એ સ્વાભાવિક છે, અને નાને પણ થાય એની સાબીતી ઉપર કહી ગયા તે ગ્રાહ્ય છે, પરંતુ ભેદથી નાનેજ થાય અને મેટ ન થાય તે કેમ બની શકે ? જે સમયે કેટલાક પરમાણુઓ ચાલ્યા ગયા તેજ સમયે તે સ્કધાન્તર્ગત કેટલાક પરમાણુઓ જે પરસ્પર સંક્રાન્ત થયેલા છે તેમાંના ઘણાખરા બહાર નિકળતાં તે સ્કંધ તેટલી જ પૂર્વાવગાહનાવાળો અથવા મેટી અવગાહનાવાળો પણ કેમ ન બને?
ઉત્તર–આઠમી ગાથાના અર્થની પુટનોટમાં શ્રી તત્વાર્થસૂત્રના પાંચમા અધ્યાયના ૨૪મા સૂત્રના ભાષ્યના બે પાઠ આયા છે, તેમાં સ્પષ્ટ સમજાય છે કે આપેક્ષિક બાદરપરિણામ તો કેવળ સંઘાતથીજ થવાનો કહ્યો છે, અને આપેસમ પરિણામને પણ સંઘાતથી થવો કહ્યો છે. પરંતુ ઘa કાર પદ ન હોવાથી સમપરિણામ એટલે લઘુ અવગાહના સંઘાતથી અને ભેદથી પણ હોઈ શકે,
| SR No. | 006019 |
| Book Title | Shattrinshika Chatushka Prakaranam |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Dharmvijay |
| Publisher | Lalchand Nandlal Vakil |
| Publication Year | 1934 |
| Total Pages | 304 |
| Language | Gujarati, Sanskrit |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 20 MB |