Shattrinshika Chatushka Prakaranam

SR No.: 006019
Original Sutra Author: N/A
Author: Dharmvijay
Publisher: Lalchand Nandlal Vakil
Publication Year: 1934
Total Pages: 304
Language: Gujarati, Sanskrit
Classification: Book_Gujarati
File Size: 20 MB

Page 37

પરમાણ ખડ છત્રીશી-ભાષાન્તર. [૧૩] સૂક્ષ્મ પરિણામિ (જૂતરત્વેન એ પણ પાઠ હોવાથી સૂક્ષ્મપરિણામી અને બાદર પરિણામી) પણ થાય છે, એમ કહ્યું છે, વર્ગણાઓનું વર્ણન આવે છે ત્યાં ત્યાં સર્વત્ર કહ્યું છે કે ઔદારિકાદિ વર્ગશુઓના પુદ્ગલસ્કંધે અનુક્રમે અનંતગુણ અનંતગુણ પ્રદેશવાળા હોવા છતાં પણ અસંખ્યાતમા ભાગ જેટલી જૂન ન્યૂનતર અવગાહનાવાળા છે. અને પુદ્ગલનો એવો સ્વભાવ જ છે કે જેમ ઘણું પરમાણુઓ મળે તેમ તે સ્કંધ સુક્ષ્મ સમતર પરિણામી બનતો જાય છે.
પુનઃસ્કંધેની ઉત્પત્તિ પણ સંઘાતથી અને ભેદથી કહી છે, અને પરમાણને કેવળ ભેદથી ઉત્પન્ન થનારે કહ્યો છે. શ્રી તત્વાર્થસૂત્રમાં સંવત મેક્સ પજો -૨૬ એટલે ચલુને અગોચર એવા કંધે સંઘાતથી–ભેદથી-અને સંઘાત ભેદથી એમ ત્રણ વિકલ્પ ઉત્પન્ન થાય છે. તથા એલંધાતામ્યાં ચાલ્ફા ૧-૨૮ છે એટલે ભેદ અને સંઘાત એ બે વડે ચગોચર & ઉત્પન્ન થાય છે. અહિં ચક્ષુગોચર એટલે કેવળ ચક્ષુ ગ્રાહ્ય નહિં પરતુ ચલું આદિ પાંચે ઈન્દ્રિય ગ્રાહ્ય એવો અર્થ સમજવો, અને ચહ્યુઅગોચર એટલે ઇન્દ્રિયને અગ્રાહ્ય એવો અર્થ સમજવો. તથા મે T: -૨૭ . એટલે કેવળ ભેદ (રૂપ ૧ વિકલ્પ) થી પરમાણુ ઉત્પન્ન થાય છે.
૪ અહીં સંઘાતથી અતિસૂક્ષ્મ પરિણામ સ્કંધ બનાવવાનું કહ્યું તે સૂક્ષ્મ પરિણામ સ્વાભાવિક રામપરિણામ નહિં પણ આપેક્ષિક સૂમપરિણામ સમજવો. સૂમ પરિણામ આત્યન્તિક-અપેક્ષિક–અને સ્વાભાવિક એમ ત્રણ પ્રકારનો છે, ત્યાં ૧ પરમાણું તે આત્યંતિક સમપરિણામ, ચણુકની અપેક્ષાએ દથણુક સ્કંધ સમ કહેવો તે આપેક્ષિક સૂમપરિણામ, અને ઇન્દ્રિયને અગ્રાહ્ય અથવા ચતુઃસ્પર્શ સ્કંધરૂપે અગુરુલઘુ ગુણવાળા અથવા સુમનામ કર્મથી ઉત્પન્ન થયેલા પરિણામવાળા જે ઔદારિકાદિ સ્કંધોને જે સૂક્ષ્મ પરિણામ તે સ્વાભાવિક રુમ પરિણામ જાણવો. શ્રી તત્વાર્થસૂત્રના બીજા અધ્યાયના ૩૮ મા પર કૂર્મન્ + ૨-૩૮ છે એ સૂત્રની વૃત્તિમાં જેમ જેમ ઘણા પુદ્ગલપરમાણુઓ મળતા જાય તેમ તેમ સૂમપરિણામી શરીર સ્કંધે બનતા જાય એમ કહેવાના પ્રસંગમાંજ અતઃ ફૂકમતાક્ષિ પ્રતિપડ્યા ન ફૂટનામાનિતા ( એટલે એ કારણથી સમતા આપેક્ષિકી અંગીકાર કરવી પરનું સુમનામકર્મજન્ય નહિ) એમ કહ્યું છે. પુનઃ સૂમ