________________
શ્રી નિંગાદ ત્રીશી—ભાષાન્તર.
(૧૮૯
શકા:-એવી પણ અનેક વનસ્પતિએ છે કે જેનુ છેઠેલુ અંગ પણ પુન: ઉગે છે. જેમ મેગરા વિગેરે પુષ્પલતાઓની કલમા, વડ, પીપળ વિગેરે વૃક્ષાની શાખાઆ ઇત્યાદિ પ્રત્યેક વનસ્પતિઓનાં છેઠેલાં અંગ પુન: ઉગે છે, તા એ લક્ષણ કેવળ સાધારણ વનસ્પતિને અગેજ કેમ કહેા છે?
ઉત્તર:—પ્રત્યેક વનસ્પતિઓનાં પણ છેઠેલાં અંગ જે પુનઃ ઉગે છે તે અમુક સ્થાનેથી કાપેલા ભાગ અમુક સ્થાનેથી ઉગી શકવાના નિયમવાળા હેાય છે, જેની વિધિ માળી વિગેરે જાણે છે, અને સાધારણ વનસ્પતિને તે ગમે તે સ્થાનેથી કાપા તા પણ ગમે તે સ્થાનમાંથી ઉગી શકે છે, માટે આ છિન્નરૂતુ લક્ષણ તે ગમે તે સ્થાનથી છેદાઇ ગયેલું અંગ પણ પુન: ઉગી શકે એવા અમાં લેવું, તેનું પ્રત્યક્ષ દૃષ્ટાન્ત થુવર-ખુરસાણી-અમરવલી વિગેરેથી પ્રસિદ્ધ છે.
એ પ્રમાણે ૬ લક્ષણા વિવેચારમાં દર્શાવેલાં કહ્યાં. એ સિવાય માં લક્ષણા પણ છે, તે આ પ્રમાણે
૧—કાની છાલ કાછ કરતાં વિશેષ જાડી હાય તેા તે છાલ ( ત્વચા ) સાધારણ વનસ્પતિમાં ગણાય. ( અને પાતળી હાય તેા પ્રત્યેક વનસ્પતિ ગણાય. )
ર—વનસ્પતિની ગ્રંથી (પ) ઘણી રજવાળી હાય તેા તે સાધારણ વનસ્પતિ જાણવી.
૩-વનસ્પતિને જે સ્થાને ભાગીએ તે સ્થાને ( ભંગસ્થાને ) ઘણી રજ વ્યાપ્ત થઈ જાય તે તે સાધારણ વનસ્પતિ છે. ૪-વનસ્પતિની પ્રથમ ઉદ્ગમ અવસ્થા ( ઉગયાના પ્રારંભમાં) સાધારણ વનસ્પતિ રૂપે હોય છે, (ત્યાાદ પ્રત્યેક વા સાધારણ થાય. )
—જે વનસ્પતિને સૂકાવા માટે અતિ દીર્ઘકાળ જોઈએ તે વનસ્પતિ સાધારણ ગણાય. (પ્રત્યેક વનસ્પતિએ સ્થાનભ્રષ્ટ થતાં જલ્દી કરમાવા માંડે છે તેમ સાધારણ વનસ્પતિએ શીઘ્ર કરમાતી નથી. )
ૐ—- કામળ ફળ સાધારણ વનસ્પતિ જાણવી.
