________________
T૧૮૮1 શ્રી નિગોદછત્રીશી–ભાષાન્તર. અનંતજીવવાળું જાણવું, અને તેવા પ્રકારનાં જે બીજા મૂળ હોય તે પણ તેવાં જ (અનંતકાય) જાણવાં. આ પ્રમાણે ૧૦ અંગને માટે એકસરખા ૧૦ આલાપક ગાથા છે.
५ अहीरुक् लक्षण. એ પ્રમાણે જે વનસ્પતિને સમભંગ થતું હોય તે વનસ્પતિને ભાગતાં મધ્યમાં હીર એટલે તંતુ અથવા દંતર દેખાતા નથી, માટે જે વનસ્પતિને ભાગતાં હીર અથવા હીરૂદ્દ એટલે દંતરભાગ એટલે ઉંચાનીચા તંતુ જે ભાગ ન દેખાય તો તે અનંતકાય એટલે બાદરનિગોદ છે એમ જાણવું, સમભંગ અને અહીરૂફ એ બે લક્ષણે સહચારી જ હોય છે, કારણ કે જે સમભંગ હોય છે તે અહીરૂદ્ અવશ્ય હોય છે. અને જે સમભંગ ન હેાય તો તે વનસ્પતિ અહીરૂફ પણ ન હોય એટલે હીરવાળી જ હોય છે, અને એવી હીરવાળી વનસ્પતિને પ્રત્યેક વનસ્પતિ ગણી શકાય, જેથી સમભંગ લક્ષણનું પ્રતિપક્ષી લક્ષણ હીરભંગ છે. એ કારણથી શ્રી પ્રજ્ઞાપનાજીમાં સમભંગવાળાં મૂળ આદિ દશ અંગને સાધારણ કહ્યાં અને પ્રતિપક્ષી તરીકે હીરભંગવાળાં મૂળ આદિ ૧૦ અંગને પ્રત્યેક કહ્યાં છે. તે આ પ્રમાણેઃजस्स मूलस्स भग्गस्स, हीरोभंगो पदीसए । परित्तजीवे उ से मूले, जे यावन्ने तहाविहा ॥१॥
“અર્થ –જે મૂળને ભાગતાં હીરભંગ દેખાય તે મૂળ પ્રત્યેક જીવવાળું જાણવું, અને તેવાં બીજા (નહિં ભાગેલાં) મૂળ પણ તેવા પ્રકારનાં (પ્રત્યેક) જાણવાં.” એ પ્રમાણે બીજ સુધી ૧૦ અંગની ૧૦ ગાથાઓ છે.
६ छिन्नरुह लक्षण. જે વનસ્પતિને છેદવાથી અથવા કાપવાથી પણ તે કાપેલું અંગ પુન: ઉગી શકે તો તે અનંતકાયવનસ્પતિ જાણવી. અને છેરવા છતાં પુન: ન ઉગે તે પ્રત્યેક વનસ્પતિ જાણવી.
