________________
બધ છત્રીશી-ભાષાન્તર.
[૧૯૫]
पढमम्मि सव्वबंधो, समए सेलेसु देसबंधोउ ॥ सिद्धाईण अवंधो, विग्गहगइआण य जियाणं ॥२॥
જાથાર્થ–સંસારીજીવોને હેલેસમયે સબન્ધ, શેષ સવસમયમાં દેશબધ અને શ્રી સિદ્ધપરમાત્મા વિગેરે જીવોને તથા વક્રગતિવાળાજીવને અબબ્ધ હોય છે.
હોવાર્થ-જેમ ઘી વિગેરેની ભરેલી અને અગ્નિવડે તd થયેલી તાવડીમાં ( તવીમાં) નાખેલો પૂડો પ્રથમ સમયે ઘી વિગેરેને ગ્રહણ જ કરે, અને દ્વિતીયાદિ શેષ સમયમાં ઘી વિગેરેને પ્રહણ કરે, અને વિસર્જન પણ કરે (એટલે કેટલુંક ઘી જે પ્રથમ ગ્રહણ થયેલું છે તેમાંથી કંઇક અંશે નિકળી પણ જાય) તેમ આ જીવ જ્યારે ઋજુગતિએ અથવા વકગતિએ પૂર્વભવનું શરીર
૧ “હેલે સમયે” એટલે ગતિ અથવા આયુષ્યના પહેલા સમયમાં એવો અર્થ નહિં, પરંતુ જે સ્થાને ઉત્પન્ન થવાનું હોય, તે સ્થાને ઉત્પન્ન થવાના પહેલા સમયે એવો અર્થ જાણવો. કારણ કે, ગતિનો અને આયુષ્યને પ્રથમસમય પૂર્વભવમાંથી છૂટ્યા બાદ તુ રસ્તામાં પણ હોય છે, પરંતુ અહિં તે દારિકાદિદેહબધનું પ્રકરણ છે, અને ઔદારિકાદિ દેહના પુદ્ગલનું ગ્રહણ તે ઉત્પત્તિસ્થાને ઉપન્ન થવાના પહેલા સમયે જ હોય છે માટે.
૨-૩ જુગતિ એટલે સરળ ગતિ, અને વક્રગતિ એટલે કુટિલ-વાંકી ગતિ. અહિં જીવને પરભવમાં જતાં ઋજુગતિ કે વક્રગતિ થવાનું કારણ ઉત્પત્તિક્ષેત્રને આધીન છે, કારણ કે જીવ જે સ્થાને મરણ પામ્યો હોય તે મરણસ્થાનથી પરભવોત્પત્તિસ્થાન સમણિબે હોય તે જુગતિએ જાય, અને આડુ અવળું રહ્યું હોય તે વક્રગતિએ જાય. જો કે સમગ્રણી પણ સીધી અને વક્ર હોય છે તે પણ છવપુદ્ગલની સ્વાભાવિક ગતિ આકાશ. પ્રદેશોની પંક્તિના આધારે થાય છે, અને આકાશપ્રદેશની પંક્તિ વક્ર સમણિએ ગોઠવાયેલી નથી, માટે સરખી સમણિએજ જીવ પુલની સ્વાભાવિક ગતિ હોય છે. તેમજ જીવપુલોની સ્વાભાવિક ગતિ વિદિશામાં પણ હોતી નથી ઈત્યાદિ વિશેષ સ્વરૂપ આકાશપ્રદેશની ગેઠવણી અને તે અનુસારે છવપુદ્ગલની ગતિ સમજવાથી થાય છે, માટે વિશેષ જીજ્ઞાસુએ લેક અને શ્રીતત્વાર્થ વિગેરેમાંથી સમજવું.
