________________
પુદ્ગલ છત્રીશી–ભાષાન્તર.
રાવાર્થ-શેષ પ્રદેશીઓની (દ્રવ્યપ્રદેશી, કાળસપ્રદેશ, અને ભાવસપ્રદેશની) અપેક્ષાએ ક્ષેત્ર પ્રદેશીપુદગલે સર્વથી અ૫ છે, એ અલ્પતા સિદ્ધ કરવા માટેની યુતિરીતિ તો પ્રથમજ (૨૪ મી અને ૨૫ મી ગાથામાં) કહી છે, તથા દ્રવ્યથી કાળથી અને ભાવથી સંપ્રદેશી પુદગલે અનુક્રમે વિશેષાધિક છે. એ પ્રમાણે અર્થથી એટલે વ્યાખ્યાનથી જ સંપ્રદેશી પુદ્ગલેનું સ્વસ્થાને અલ્પબહુ જાણવું. એ ર૭ !
અવતરણ–અહિં ર૭ મી ગાથા સુધીમાં અપ્રદેશી સપ્રદેશી પુદગલોનું અલ્પબદ્ધત્વ જુદી જુદી રીતે કહેવાયું, પરંતુ અલ્પબહુત કેટલી રીતે કહેવાય છે તેની સંખ્યા આ ગાળામાં દર્શાવે છે, पढमं अपएसाणं, वोयं पुण होइ सप्पएसाणं ॥ तइयं पुण मीसाणं, अप्पवहू अत्थओ तिन्नि ॥२८॥
જાથાર્થ–પ્રથમ અપ્રદશીઓનું, પુન: બીજુ સંપ્રદેશીઓનું, અને ત્રીજું મિશ્રનું એ પ્રમાણે અર્થથી ત્રણ અલ્પબહુત કહ્યાં છે. ૨૮ | દાર્થ–પ્રથમ દ્રવ્યાદિક ચાર અપ્રદેશપુદગલરાશિઓનું પરસ્પર અપબહુવ કહ્યું છે, (એટલે હોય છે.) બીજું તેજ દિવ્યાદિ ચારે સપ્રદેશીપુદ્ગલરાશિઓનું પરસ્પર અલ્પાબહેવ કહ્યું (અથવા હોય) છે. અને ત્રીજું મિશ્રપુગલનું એટલે સપ્રદેશી અને અપ્રદેશીઓનું ભેગું ( પરસ્પર ) અલ્પબદુત્વ એ ચાર અનુક્રમના ઉદ્દેશવાળી છે તેથી પુનરૂક્તિ ગણવાની જરૂર નથી, અને ૨૬ મી ગાથાના ઉત્તરાર્ધમાં કેવળ સેત્રસપ્રદેશી પુગલોની અલ્પતા દર્શાવવાનો ઉદેશ છે, ત્યારે આ ગાથાને પૂરોધમાં એજ અર્થથી ઉપજતા સપ્રદેશી વર્ગના ચાર એપવને ઉદેશિકકથનમાં ( ૨૬ મી ગાથાના ઉત્તરાર્ધ અર્થ) કેવળ પ્રસંગતાને પ્રાપ્ત થયેલ છે, માટે એ રીતે પણ પુનરૂક્તિ કહેવાની જરૂર નથી. અથવા જ્ઞાનોપદેશમાં અને તેમાં પણ આવા ગહનવિષયમાં પુનક્તિ હોય તેપણું અને વિશેષ સ્પષ્ટ કરવામાં ઉપકારી હોવાથી દોધરૂપ નથી. (૨ ઉપરની ટીપણું જુએ. )
