Gyansara Prakaran Part 02

SR No.: 006014
Original Sutra Author: N/A
Author: Chandraguptasuri
Publisher: Anekant Prakashan Jain Religious Trust
Publication Year: 2008
Total Pages: 146
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 10 MB

Page 63

अथ प्रारभ्यते चतुर्विंशतितमं शास्त्राष्टकम् ।
२४
આ પૂર્વે પૂ. સાધુભગવન્તોએ લોકસંજ્ઞાનો ત્યાગ કરવો જોઈએ-તે જણાવ્યું. એ મુજબ લોકસંજ્ઞાનો ત્યાગ કર્યા પછી ધર્મની આરાધના માટે શાસ્ત્રોને અનુસરવા સિવાય બીજો કોઈ ઉપાય નથી. તેથી હવે શાસ્ત્રનું સ્વરૂપ વગેરે વર્ણવાય છે. કહેવાનો આશય એ છે કે ધર્મની આરાધના માટે શાસ્ત્રના અનુસરણ સિવાય બીજો કોઈ ઉપાય નથી. લોકને અનુસરી કરાતી આરાધના વાસ્તવિકપણે ધર્મના ફળને આપતી નથી. શાસ્ત્રાનુસાર કરાતી આરાધના જ મોક્ષનું કારણ બને છે. તેથી આ અષ્ટકમાં શાસ્ત્રનું નિરૂપણ કરાય છે :
चर्मचक्षुर्भृतः सर्वे देवाश्चावधिचक्षुषः ।
સર્વતશ્ચક્ષુષ: સિદ્ધા:, સાધવ: શાસ્ત્રચક્ષુષ: ।।૨૪-૬।।
આમ તો શાસ્ત્રનું સ્વરૂપ સૌ કોઈ જાણે છે. પરન્તુ બધા પોતપોતાની રીતે શાસ્ત્રનું સ્વરૂપ વર્ણવતા હોય છે. શાસ્ત્રનું વાસ્તવિક જે સ્વરૂપ છે તે અહીં વર્ણવ્યું છે. શ્રી વીતરાગપરમાત્માએ પ્રરૂપેલા અર્થને જણાવનારાં પરમતારક વચનો શાસ્ત્રસ્વરૂપ છે. તેનાથી વિપરીત એવાં વચનો શાસ્ત્રસ્વરૂપ નથી. સામાન્ય રીતે અર્થને (પદાર્થને) ગ્રહણ કરવાનું કાર્ય ચક્ષુ ઈન્દ્રિય કરે છે. તેની અપેક્ષાએ શ્રવણેન્દ્રિયાદિ ઈન્દ્રિયો ખૂબ જ અલ્પતમ વિષયોનું ગ્રહણ કરે છે. ચક્ષુ ઈન્દ્રિયથી ઘણાં દ્રવ્યનું ગ્રહણ થતું હોવા છતાં રૂપી-અરૂપી બધા પદાર્થોનું ગ્રહણ થતું નથી. શાસ્ત્રથી રૂપી-અરૂપી, જડચેતન, સ્થૂલ-સૂક્ષ્મ અને હેય-ઉપાદેય સકલ પદાર્થોનું સામાન્યથી ગ્રહણ (જ્ઞાન) થતું હોય છે.
અહીં જ્ઞાનના સાધન તરીકે ચક્ષુને વર્ણવીને શાસ્ત્રને ચક્ષુની ઉપમા આપીને તેનું વર્ણન કર્યું છે. અર્થને ગ્રહણ કરવા સ્વરૂપે ચક્ષુ અને શાસ્ત્ર : બંન્નેમાં સામ્ય છે. ‘બધા પ્રાણીઓ ચર્મચક્ષુને ધારણ કરે છે. દેવો અવધિજ્ઞાન સ્વરૂપ ચક્ષુવાળા છે. સિદ્ધભગવન્તો સર્વ પ્રદેશે કેવલજ્ઞાન સ્વરૂપ ચક્ષુવાળા છે અને સાધુ મહાત્માઓ શાસ્ત્રસ્વરૂપ ચક્ષુવાળા છે.’’
કહેવાનો આશય એ છે કે સામાન્ય રીતે તિર્યંચો અને મનુષ્યો વગેરે બધા જ પ્રાણીઓ ચર્મ(ચામડા)ની ચક્ષુને ધારણ કરે છે. તેના વડે જોઈને તેઓ અર્થનું જ્ઞાન
૬૦