Gyansara Prakaran Part 02

SR No.: 006014
Original Sutra Author: N/A
Author: Chandraguptasuri
Publisher: Anekant Prakashan Jain Religious Trust
Publication Year: 2008
Total Pages: 146
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 10 MB

Page 29

अथ प्रारभ्यते श्रीज्ञानसारप्रकरणे विंशतितमं सर्वसमृद्ध्यष्टकम् ।
२०
આ પૂર્વે તત્વદષ્ટિનું નિરૂપણ કર્યું. પ્રસદ્ગથી બાહ્યદષ્ટિનું પણ નિરૂપણ કર્યું. તત્ત્વદષ્ટિને આશ્રયીને સકલ પદાર્થોને જોવામાં આવે તો પણ બાહ્યસમૃદ્ધિ આત્મામાં ન હોવાથી તેનાથી શૂન્ય એવા આત્માના નિરીક્ષણમાં આનંદ કઈ રીતે આવે - એવી શંકાના સમાધાન માટે આત્મામાં જ સર્વસમૃદ્ધિને જણાવાય છે –
बाह्यदृष्टिप्रचारेषु, मुद्रितेषु महात्मनः ।
સાવાવમાસો, પુરા: સવ: સમૃધય: ર૦-૧ “બાહ્યદષ્ટિની વિષયોને વિશે થતી પ્રવૃત્તિને રોકવાથી મહાત્માઓને આત્મામાં જ બધી સમૃધિઓ પ્રગટ થયેલી જણાય છે.” - આશય એ છે કે તત્ત્વદષ્ટિની પ્રાપ્તિ પૂર્વે આત્મા બાહ્યદષ્ટિથી જ વસ્તુમાત્રને જોતો હતો. તેથી બાહ્ય વિષયોમાં જ બાહ્યદષ્ટિની પ્રવૃત્તિ કે નિવૃત્તિ થતી હતી, આત્મા કે તેના જ્ઞાનાદિ ગુણોને વિશે તેની પ્રવૃત્તિ હતી નહિ. તેથી બાહ્ય સ્થાનોમાં તેને સમૃદ્ધિ જણાતી હતી. પોતાને છોડીને અન્યત્ર બધે જ સમૃદ્ધિ જોઈને જીવને બાહ્ય સ્થાનોમાં જ રતિ હતી. પરંતુ તત્ત્વદષ્ટિ પ્રાપ્ત થવાથી બાહ્યદષ્ટિની વિષયો તરફની પ્રવૃત્તિ અટકી જાય છે. એને લઈને સ્વને છોડીને બીજે જોવાનું થતું નથી.
અત્યાર સુધી બાહ્ય સ્થાનોમાં જે સમૃદ્ધિ દેખાતી હતી તેના કરતાં શ્રેષ્ઠ સમૃદ્ધિ સ્પષ્ટરૂપે આત્મામાં દેખાય છે. તત્ત્વદષ્ટિનો એ ચમત્કાર છે. દુનિયાની બધી જ સમૃદ્ધિ આત્માની સમૃદ્ધિની અપેક્ષાએ અત્યન્ત તુચ્છ લાગવા માંડી. બીજી રીતે તો એમ જ લાગવા માંડ્યું કે આત્માની સમૃદ્ધિમાં એ બધી જ સમૃદ્ધિ સમાઈ ગયેલી છે. આત્માની સમૃદ્ધિના દર્શનથી – અનુભવથી બાહ્યસમૃદ્ધિનું કોઈ પ્રયોજન જ રહેતું નથી. આત્મસ્વભાવનો આવિર્ભાવ કરવા માટે આત્મસમૃદ્ધિ સમર્થ છે. બાહ્યસમૃદ્ધિ તેના માટે તદ્દન જ અસમર્થ હોવાથી નિરુપયોગી છે. બાહ્યસમૃદ્ધિ કર્મના ઉદયથી કે ક્ષયોપશમભાવથી પ્રાપ્ત થાય છે. આત્માની સમૃદ્ધિ કર્મના ક્ષયથી પ્રાપ્ત થાય છે. ક્ષાયિક અવસ્થાની અપેક્ષાએ લાયોપશમિક કે ઔદયિક અવસ્થા કોઈ પણ રીતે શ્રેષ્ઠ નથી. તત્ત્વદષ્ટિ જેને પ્રાપ્ત થઈ છે તેને તેનો ચોક્કસ ખ્યાલ છે. તેથી જ તેઓ બાહ્ય સમૃદ્ધિ, આત્મસમૃદ્ધિમાં સ્પષ્ટરૂપે દેખે છે.
૨૬