Page Text
________________
‘‘સમુદ્રજેવો (મર્યાદાશીલ) હોવા છતાં પણ સ્વોત્કર્ષ-સ્વપ્રશંસા સ્વરૂપ પવનથી પ્રેરાઈને ક્ષોભને પામતો ગુણના સમુદાયોને પરપોટા બનાવીને વ્યર્થ શા માટે વિનાશ પમાડે છે.'' સમુદ્ર, પવનના કારણે પરપોટાવાળો બને છે. સમુદ્રની બહાર જવાથી તેનો વિનાશ થાય છે. પવનથી ક્ષુબ્ધ થયેલા સમુદ્રનું પાણી એ રીતે બહાર જવાથી નાશ પામે છે. પરન્તુ પવન વિના શાન્ત સાગરનું પાણી નાશ પામતું નથી. સ્વભાવથી જ શાન્ત સમુદ્ર મર્યાદાશીલ હોવા છતાં પવનને કારણે પોતાના પાણીનો નાશ કરે છે. ત્યાં તો બીજો કોઈ ઉપાય નથી. કુદરતી રીતે જ એ બનતું હોય છે. દૃષ્ટાન્તનું તાત્પર્ય એટલું જ છે કે સહજ રીતે કે આપણી ઈચ્છાથી, પરને પરવશ બનવાથી આપણા જ ગુણોની હાનિ થાય છે.
આત્માને ઉદ્દેશીને અહીં જણાવ્યું છે કે આત્મા સમુદ્ર એટલે કે મર્યાદાશીલ છે. ગુણોનું નિધાન છે. રત્નત્રયીની અનુપમ આરાધના કરવા પ્રગટ થયેલા એ જ્ઞાનાદિ ગુણો હોવા છતાં પુણ્યના ઉદયથી કે કર્મના ક્ષયોપશમાદિથી પ્રાપ્ત થયેલા માન-સન્માનાદિ કે લબ્ધિઓ વગેરે સ્વરૂપ બાહ્ય ભાવોને લઈને પોતાની જાતને મહાન માનવાનું કાર્ય આત્મા કર્યા કરે છે. આત્મપ્રશંસા સ્વરૂપ આ પવનથી પ્રેરાયેલા, પોતાના ગુણોના સમુદાયને પરપોટા જેવો બનાવીને તેનો નાશ કરતો હોય છે, જે મહામુનિઓ કોઈ પણ હાલતમાં ના કરે.
સ્વભાવથી જ શુદ્ધ બુદ્ધ નિરંજન અને નિરાકાર સ્વરૂપને વરેલો આત્મા ધીર અને ગંભીર છે. કર્માદિ પરપદાર્થના સંયોગથી પ્રાપ્ત થયેલા ઔદયિકાદિ ભાવોથી ફુલાઈ જવાનું વાસ્તવિક કોઈ જ કારણ નથી. અનન્તજ્ઞાનાદિગુણોનો સ્વામી આત્મા તે તે ઔદયિકાદિ ભાવોને લઈને છીછરો કઈ રીતે બને ? આત્માનું અજ્ઞાન જ આત્મપ્રશંસાનું મુખ્ય કારણ છે. અત્યન્ત તુચ્છ અને વિનશ્વર એવા પરપદાર્થોથી પોતાને મહાન માને એને ક્યારે પણ ઉત્કૃષ્ટ પદાર્થો મળે નહિ. મહામુનિ ભગવન્તોને સુદૃઢ આત્મજ્ઞાન હોવાથી આત્મપ્રશંસાથી તેઓ સર્વથા દૂર રહે છે. તેઓ સારી રીતે સમજે છે કે આત્મપ્રશંસા આત્માના ગુણોનો નાશ કરનારી છે. યોગીજનો આત્મજ્ઞાની હોવાથી તેઓ પરપદાર્થોની પ્રત્યે તદ્દન ઉદાસીન હોય છે. તેથી પર પદાર્થોના કારણે પોતાના ઉત્કર્ષની કલ્પના પણ તેઓ કરતા નથી. અર્થાદ્ પરપદાર્થો પ્રત્યેની ઉદાસીનતા અનાત્મપ્રશંસાનું કારણ છે : તે પરોક્ષ રીતે જણાવાય છે –
૧૬
| SR No. | 006014 |
| Book Title | Gyansara Prakaran Part 02 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Chandraguptasuri |
| Publisher | Anekant Prakashan Jain Religious Trust |
| Publication Year | 2008 |
| Total Pages | 146 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 10 MB |