Page Text
________________
આ રીતે ક્ષયોપશમભાવના ગુણોની અપેક્ષાએ કે ઔદયિકભાવના તે તે પરપદાર્થોની અપેક્ષાએ આત્માનો ઉત્કર્ષ ભલે ના હોય પરંતુ ક્ષાયિકભાવના આત્માના ગુણોને આશ્રયીને તો આત્માનો ઉત્કર્ષ હોય ને ? - આ શક્કાના સમાધાનમાં જણાવાય છે –
शुद्धाः प्रत्यात्मसाम्येन, पर्यायाः परिभाविताः ।
अशुद्धाश्चापकृष्टत्वान् नोत्कर्षाय महामुनेः ।।१८-६॥ “કર્મના ક્ષયથી આવિર્ભાવ પામેલા આત્માના તે તે શુદ્ધ પર્યાયો દરેક આત્મામાં સમાન છે અને કર્મના ઉદયાદિથી પરદ્રવ્યાદિના સંયોગે પ્રાપ્ત થયેલા અશુદ્ધ પર્યાયો સ્વયં અપકૃષ્ટ (નીચા) હોવાથી તે તે શુદ્ધ કે અશુદ્ધ પર્યાયો મહામુનિઓના ઉત્કર્ષ માટે થતા નથી.” – આશય એ છે કે આત્માના શ્રી કેવલજ્ઞાન શ્રીકેવલદર્શનાદિ સર્વ ગુણો દરેક આત્મામાં સમાન છે. કર્મના ઉદયાદિના કારણે તે તે કાલે તેનો આવિર્ભાવ ઓછા-વધતા પ્રમાણમાં હોય : એ બને. પરન્તુ જ્ઞાનાવરણીયાદિ કર્મના ક્ષયથી પ્રાપ્ત થયેલા શ્રીકેવલજ્ઞાનાદિ ગુણોને લઈને તે તે અવસ્થાઓમાં દરેક આત્મામાં કોઈ જ ફરક પડતો નથી. કોઈ કોઈની અપેક્ષાએ શ્રેષ્ઠ નથી કે કનિષ્ઠ નથી. બધા જ સમાન છે. આત્માથી સર્વથા વિલક્ષણ એવા જડ પદાર્થોની અપેક્ષાએ આત્માની શ્રેષ્ઠતા કોઈ વિચારતું નથી. એવી શ્રેષ્ઠતા વિચારવાની હોય પણ નહિ.
કર્મના ઉદયાદિને લઈને આત્માની તે તે શુભ પણ અવસ્થાઓ અશુદ્ધ પર્યાયો સ્વરૂપ છે. જડ એવાં કર્મોના (પદ્રવ્યના) સંયોગથી ઉત્પન્ન થયેલા, જીવના દેવાદિપણાના પણ પર્યાયો અશુભ ન લાગે તો ય અશુદ્ધ તો છે જ. આત્માના શુદ્ધસ્વરૂપને ઢાંકી દેનારા તે પર્યાયોને લઈને આત્માનો ઉત્કર્ષ; મહામુનિઓને હોતો નથી. પરસંયોગથી આત્માના ઉત્કર્ષને માનનારા ખરેખર તો મહામુનિઓ નથી, પરન્તુ અજ્ઞાની છે. સોજા આવવાથી શરીરને પુષ્ટ માનનારા જેમ અજ્ઞાની છે, તેમ પરસંયોગથી આત્માને ઉત્કૃષ્ટ જોનારા આત્મજ્ઞાની નથી, પરંતુ આત્મજ્ઞાનથી રહિત છે. તેથી આત્મજ્ઞાની બનવા માટે આત્મપ્રશંસાથી દૂર રહેવા જણાવાય છે :
क्षोभं गच्छन् समुद्रोऽपि, स्वोत्कर्षपवनेरितः । गुणौघान् बुबुदीकृत्य, विनाशयसि किं मुधा ॥१८-७॥
(૧૫)
| SR No. | 006014 |
| Book Title | Gyansara Prakaran Part 02 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Chandraguptasuri |
| Publisher | Anekant Prakashan Jain Religious Trust |
| Publication Year | 2008 |
| Total Pages | 146 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 10 MB |