________________
મા-દીકરી
૧
આ બધું થતાં વરસ નીકળી ગયું હતું. એવામાં એક સવારે કારખાનાની મુકાદમ બાઈએ નગરપતિને નામે ૫૦ ફ઼ાંક ફેન્ટાઇનના હાથમાં મૂકી તેને કહ્યું, ‘તારા જેવી ભ્રષ્ટ સ્ત્રીને કારખાનામાં રાખી શકાય તેમ નથી. તું હવે છૂટી છે. અને નગરપતિએ જણાવ્યું છે કે, તું આ શહેર પણ છોડી જાય તો સારું.’ આ જ સમય દરમ્યાન થેનારડિય૨ે માસિક ૭ ને બદલે ૧૨ ફ઼ાંક માગ્યા પછી પોતાની માગ વધારીને ૧૫ ફ઼ાંકની કરી હતી.
ફેન્ટાઈન આભી જ બની ગઈ. તેણે તોતડાતે અવાજે થોડીક આજીજી કરી જોઈ; પણ મુકાદમ બાઈએ તેને કારખાના બહાર નીકળી જવાનો હુકમ કર્યા.
શરમથી ગૂંગળાતી તે કારખાના બહાર નીકળી અને પોતાની ઓરડીએ પાછી આવી. મોં. મેડલીનને આ કશાની ખબર ન હતી. તે પોતે નિયમ તરીકે કારખાનાના સ્ત્રીવિભાગમાં કદી જતા નહીં. તે વિભાગની મુકાદમ તરીકે એક કુમારિકા બાઈને તેમણે પાદરીની ભલામણથી નીમી હતી. મેડલીન તેના ઉપર દરેક બાબતમાં સંપૂર્ણ વિશ્વાસ મૂકતા.
ફેન્ટાઈને શહેરમાં નોકરડી તરીકેની નોકરી શોધવા માંડી. પરંતુ કોઈએ તેને રાખી નહીં. સરસામાન અને ભાડાનું દેવું ન પતે ત્યાં સુધી તેનાથી શહેર પણ છોડાય તેમ ન હતું. બધું વેચી સાટી તેણે ૫૦ ફ્રાંક દેવા પેટે વહેંચી આપ્યા. છતાં તેને ૧૦૦ ફ્રાંકનું દેવું રહ્યું. તે હવે લશ્કરનાં કપડાં સીવવાના કામે લાગી. તેમાં તેને રાજના છ પેન્સ મળતા. તેમાંથી ચાર પેન્સ તો તેને દીકરીને મોકલવા માટે જ બચાવવા પડે. પરિણામે, થેનાર ડિયરને મોકલવાની રકમમાં તે અનિયમિત બનતી ચાલી.
વધારે પડતી મજૂરી અને કંગાલિયતથી ધીમે ધીમે તેનું શરીર ઘસાવા લાગ્યું. તેને જે થોડીક સૂકી ઉધરસ રહેતી હતી, તે ખૂબ વધી ગઈ. એટલામાં શિયાળો આવ્યો. ફ્રાંસના આ
