________________
મા-દીકરી ધીમે ધીમે થનારડિયરને ખબર મળી કે, કોસેટ ઘણુંખરું કાયદેસર બાળક ન હોવાથી, તેની મા તેને વતનમાં પોતાના બાળક તરીકે જાહેર કરી શકે તેમ નથી. એટલે તેણે મહિને ૧૫ ફ્રાંટની માંગણી કરી, તથા સાથે ધમકી મોકલી કે એટલા ફ્રાંક નહીં મોકલો, તો બાળકને મારે પાછું તમારી પાસે મોકલવું પડશે. માએ ૧૫ ફૂાંક મોકલવા માંડ્યા.
વરસ જતાં ગયાં તેમ તેમ કેસેટની કંગાળ સ્થિતિ પણ વધતી ચાલી. તે પાંચ વરસની થઈ ત્યારથી જ ઘરની નોકરડી બની રહી. ફેરાફાંટા ખાવા, ઓરડા વાળવા, આંગણું વાળવું, તાસકો ધોવી, અને નાનાં બચકાં ઉપાડવાં વગેરે કામો તેના નબળા ખભા ઉપર વધતાં જ ચાલ્યાં. પછી તો, થેનારડિયર દંપતી તેની પાસેથી એ પ્રમાણે કામ લેવાનો હક જ માનવા લાગ્યાં; કારણ કે, કેસેટની મા હવે પૈસા બરાબર મોકલી શકતી ન હતી, તથા ઘણા મહિનાની રકમ ચડી ગઈ હતી.
ત્રણ વર્ષને અંતે ફેન્ટાઇન મેટ) આવી હોત, તો પોતાની દીકરીને ઓળખી શકી જ ન હોત. કોસેટ પાસે માત્ર તેની મોટી સુંદર આંખો જ બાકી રહી હતી, પરંતુ તે આંખો સામે નજર પણ કરી શકાય તેમ ન હતું. તેને જોઈને તેની માનું તો હૃદય જ ફાટી જાય.
બીજી બાજુ તેની માની શી સ્થિતિ હતી?
જૂના જમાનાથી મ0 શહેરના વતનીઓનો ધંધો કાળા મણકા અને તેનો મસાલો બનાવવાનો હતો. કાચા માલની વધતી જતી મોંઘવારીને કારણે અત્યાર સુધીમાં આ ધંધો પડી ભાગવાની અણી ઉપર આવી ગયો હતો. પરંતુ ફેન્ટાઇન મ0 પાછી ફરી, તે એરસામાં એ માલના ઉત્પાદનમાં એક અસાધારણ ક્રાંતિ થઈ હતી. ૧૮૧૫ના અંત ભાગમાં એક અજાણ્યો માણસ ત્યાં આવીને વસ્યો હતો. તેને એ મણકા
