________________ લાફિંગ મેન હતું! સમુદ્ર પણ જાણે પાણીમાં રહેતા મગર મટી જમીન ઉપર ઊછળતે અજગર બની ગયો, જેની સીસાના રંગની મેલી ચામડી જેટલી ગાઢી હતી તેટલી કરચળીવાળી બની ગઈ હતી. તે ચામડી ઉપર કોઢનાં ચાઠાં જેવું ફીણ જ્યાં ત્યાં ઊછળતું હતું. ' આ ઘડીએ જ જહાજના આગલા ભાગમાં સળગાવેલ પ્રકાશ તારા જેવો ચમકતો પેલા છોકરાએ જે હતો. પાએક કલાક પસાર થઈ ગયું. પેલો સુકાની તૂતક ઉપર પેલા બુવાજીને શોધવા લાગ્યો. પણ તે ત્યાં ન હતો. તે અત્યારે કેબિનમાં પેઠો હતો અને રસોડાના ભાગમાં જઇ, પિતાને ખીસામાંથી ખડિયે અને કલમ કાઢી, એક ડીમચા ઉપર બેસી, પોતાની ખીસાપોથીમાંથી કાઢેલા ચાર ગડી વાળેલા અને પીળા પડી ગયેલા જૂના દસ્તાવેજી કાગળની પાછળ કશુંક લખતે હતો. વહાણના હાલવાને કારણે તેને લખતાં અગવડ પડતી હતી; છતાં તેણે લાંબે વખત લખ્યા કર્યું. ઢીંચણ ઉપર ગોઠવેલી ખીસાપથી ઉપર એ દસ્તાવેજ મૂકીને તે લખે જ ગયો. રસોઈયાનું કામ કરનારે મુસાફર પાસે બેઠે બેઠો એક તુંબડીમાંથી બ્રાન્ડી પીધા કરતો હતો. બુવાજીનું ધ્યાન એ તુંબડી ઉપર ખેંચાયું : તુંબડીની કશીક નવીનતાને કારણે નહિ, પણ તેની ઉપર ગૂંથેલા નેતરમાં ધોળી ભૂમિકા ઉપર લાલ નેતરથી જે નામ ભરેલું હતું તે જોઈને. સગડીમાંથી એ નામ વંચાય તેટલો પ્રકાશ નીકળ્યા કરતો હતો. બુવાજીએ એ નામ વાંચ્યું: “હર્દકેને”. તેમણે તરત રસોઇયાને પૂછયું, “આ તુંબડી મેં પહેલાં જઈ નહોતી. પણ એ હર્દકની જ છે?” “હા, આપણે ઉસ્તાદ સાથી બિયારો હર્દકે; તે દૂર ચધામના કેદખાનામાં સબડે છે. તે મારો મિત્ર હતું અને આ તુંબડી તેના સંભારણમાં હું સાચવી રહ્યો છું. કોણ જાણે ફરી આપણને
