________________ ધારે તે ઓળખતે હતો તેઓ પેલા દૂકરમાં બેસી ચાલતાં થયાં હતાં. - જોકે, તેઓને પણ એ ઓળખતો હતો એમ ન કહેવાય H માત્ર તેઓના સંબંધમાં આવ્યું હતું એ સાચું. તેનું બાળપણ તેઓની વાગે વ્યતીત થયું હતું. તેની પાસે કાંઈ નહતું H પગમાં જોડા નહોતા; શરીર ઉપર રીતસરને પિશાક કહેવાય તેવું કશું નહોતું; કે ખીસામાં રોટીને ટુકડો ન હતો. સામે ભરશિયાળે હતું, તથા કાળી અંધારી રાત્રી હતી! પાસમાં પાસેના માનવ વસવાટે પહોંચતાં તેને કેટલાય ગાઉ કાપવા પડે. પોતે કયે ઠેકાણે છે, તેની જ તેને ખબર ન હતી. તે દશ વર્ષની ઉંમરને હતું, અને તે એક અફાટ વેરાનમાં ઊભો હતો. ત્યાં ઊભી તીક્ષણ કરાડો અને અગાધ ઊંડાણે સિવાય બીજું કશું ન હતું. તેણે પિતાના સુકલકડી હાથ પહોળા કર્યા અને બગાસું ખાધું. પછી અચાનક કાંઈક નિશ્ચય ઉપર આવી, તે ખિસકેલીની ચપળતાથી કરાડ ઉપર ચડવા લાગે. અલબત્ત, તે ક્યાં જવા માગતો હતો, તેની તેને કશી ખબર ન હતી. અને ત્યાં રસ્તા જેવું તો કશું હતું નહિ. કોઈ કોઈ વાર બરફ ભરેલા ખાડામાં તે કળી જતો, તો કઈ કઈ વાર અફાટ કરાડ ભીંતની પેઠે સામે આવેલી જોઈ, તે પાછો ફરતો અને બીજી બાજુ વળતો; કોઈ કોઈ જગાએ તે છાપરા ઉપરથી નેવું પડે તેમ ગબડતો. એક વખત તે એક નાનું સરખું દાભડું તેના હાથમાં આવી ગયું તેથી જ તે નીચે ખીણમાં પડતે બચી ગયો. એ અંધારખીણ જોઈને પણ તે ન રડે : જેમ પિતાને છોડીને ચાલ્યા જતા માણસોને જોઈને નહોતે રડયા. એ બાળક જેમ જેમ ઉપર ચડતો ગયો તેમ તેમ એ ખડકની ટોચ પણ જાણે ઊંચી વધતી ગઈ; પણ છેવટે તે એ ટોચ ઉપર પહોંચ્યો. તે ટોચ ઉપરથી નીચે દેખાતી થેડી સપાટી ઉપર તે કૂદી પડ્યો.
