________________
મહાપ્રયાણ
૩૧ ઉપયોગ કરાયેલો તેમને યાદ આવ્યો નહિ. પણ તેમણે વિચાર્યું કે, જે પહેલો નાઈટ સામો મળશે, તેને ગબડાવી પાડી તેનો ઘોડો સાન્કો પાન્ઝાને આપી શકાશે જ – એટલે હાલ તુરત તેમણે સાન્કો પાઝાને પોતાનું ગધેડું લેવાની પરવાગી આપી..
આમ બધી તૈયારીઓ થઈ ગઈ, એટલે સાન્કો પાઝા તથા ડૉન કિવકસોટ પોતપોતાના કુટુંબમાં કોઈને ખબર આપ્યા વિના કે ખબર ન પડે તે રીતે એક રાતે છાનામાના નીકળી પડ્યા. બંનેને પોતાનાં કુટુંબીઓ પીછો કરશે એવી બીક હોવાથી, તેઓએ આખી રાત ઉતાવળે રસ્તો કાપવા માંડયો; અને સવાર થતાં સુધીમાં પોતાની અને પીછો કરનારાંની વચ્ચે મોટું અંતર મૂકી દીધું. સાન્કો મોટો રાજવી હોય તે પ્રમાણે તૈયાર થઈને નીકળ્યો હતો. તેના ગધેડાની એક બાજુ કેનવાસની ગૂણ જેવી થેલી બાંધેલી હતી તથા બીજી બાજુ મોટી મસક. ટૂંક વખતમાં જ, કોઈ ટાપુનો ગવર્નર થવાની તેને આશા હતી.
તેથી તે પણ તેણે એ જ વાત કાઢી. ડૉન કિવકસોટે કહ્યું, “સારા સારા નાઈટોનો કાયમ એવો શિરસ્તો જ રહ્યો છે કે, તેઓ પોતાના સ્કવાયરોને પોતે જીતેલાં રાજ્યમાં કયાંક ને કયાંક ગવર્નર તરીકે ગોઠવી દે. પણ હું તો એમાં પણ સુધારો જ કરવાનો છું : સ્કવાયરો જ્યારે નોકરીમાં ઘરડા થાય ત્યારે જ જૂના નાઈટો તેમને આવી જગાઓએ ગોઠવી આપતા; પણ હું તો એક દિવસમાં જ કોઈ મોટું રાજ્ય જીતીને તેની સાથે બીજાં નાનાં નાનાં રાજ્યો ભેળવી દેવા માંડીશ તથા તરત એમાંના એકાદ રાજ્યના રાજા તરીકે જ તારો રાજ્યાભિષેક કરાવીશ. ઉપરાંત, આ નાઈટ-પણાની કારકિર્દીમાં એવા એવા અકસ્માતો આવી મળે છે કે, મેં તને વચન આપ્યું છે તેના કરતાંય કેટલુંય વધારે હું તને આપી શકીશ.”
સાન્કો પાન્ઝા તરત જ ગેલમાં આવી ગયો. તેણે હિસાબ ગણી કાઢયો કે, પોતે જો રાજા થાય, તો પોતાની પત્ની રાણી જ થાય, અને પોતાનાં છોકરાં રાજકુમારો અને રાજકુમારીઓ જ બને. પણ પછી થોડો વિચાર કરીને તે બોલ્યો, “મારી પત્નીમાં બે દાણા ઓછા
