________________
સાન્કોનું ગવર્નર-રાજ!
૨૩૩ પછી તે દેવાદાર પેલાના હાથમાંથી પોતાનો દંડો પાછો લઈ, રાજદરબારમાંથી ચાલતો થયો.
સાન્કો વિચારમાં પડી ગયો; તેણે તરત જ એ દંડાવાળાને પાછો બોલાવવા હુકમ કર્યો. તે આવ્યો એટલે સાન્કોએ તેની પાસેથી તેનો દંડો એમ કહીને જોવા માગ્યો કે, પોતાને એવો દંડો કરાવવો છે. પેલાએ ખુશીથી પોતાનો દંડો ગવર્નરને જોવા આપ્યો. સાન્કોએ એ દંડો પેલા લેણદારને આપી દીધો અને કહ્યું, “જા ભાઈ, તારું લેણું હવે ચૂકતે થઈ ગયું.”
શું નામદાર, આપ આ દંડાની કિંમત દસ સોનામહોરો ગણો છો?”
“હા, હા, તું એ દંડો ભાગી જો, એટલે તને ખાતરી થશે.”
પેલાએ નવાઈ પામી એ દંડો ઢીંચણ નીચે નમાવીને ભાગ્યો, તો તેના પોલાણમાંથી દસ મહોરો બહાર નીકળી પડી!
સૌ દરબારીઓ રાજી રાજી થઈ ગયા, અને સાન્કોની બુદ્ધિમત્તાનાં વખાણ કરવા લાગ્યા.
આ ચુકાદો અપાઈ રહ્યો, એટલામાં એક બાઈ એક પુરુષને ઘડતી અને બૂમો પાડતી દરબારમાં આવી. તેણે કહ્યું, “આ બદમાશે મને ખેતરમાં એકલી જોઈ, મારું શિયળ લૂટયું છે. બાઈ માણસ પાસે મોંઘામાં મોંઘી ચીજ હોય તો તેનું શિયળ છે; એ વસ્તુ આ નરાધમે લૂંટી લીધી ! હાય ! હાય !”
પેલાએ કહ્યું, “નામદાર, હું બીજા ગામનો ભરવાડ છું. હું મૂંડ વેચવા ગુજરીમાં ગયો હતો. ત્યાં મેં ચાર ભૂંડ વેચ્યાં; પણ ત્યાંના અમલદારોએ કરવેરા તરીકે અને લાંચ તરીકે મારા ઘણાખરા પૈસા પડાવી લીધા. થોડા ઘણા જે રહ્યા તે લઈ હું મારે ગામ પાછો જવા નીકળ્યો. તેવામાં રસ્તામાં આ બાઈ મળી. તેણે મને લોભાવ્યો એટલું જ નહિ, તેની ઇચ્છા પૂરી કરી લીધા પછી ઉપરથી મારી પાસે પૈસા માગ્યા. મેં તેને મારી પાસે બચેલામાંથી થોડા આપ્યા; પણ તેને વધારે જોઈતા હતા, એટલે હવે આવી બૂમો પાડતી તે મને અહીં દરબારમાં ઘસડી લાવી છે.”
