________________
આશા અને ધીરજ દબેવિલે પાસે જઈ પેલા અંગ્રેજ મુનીમે મેયરના જેવો જ પ્રશ્ન પૂછયો. દબેવિલે પોતે તે વખતે એ જ ચિંતામાં પડેલા હતા. પોતાની પુત્રીનું લગ્ન થાય તે વખતે તેને દાયજામાં આપવા માટે બે લાખ કાંક તેમણે મૉરેલની કંપનીમાં વ્યાજે મૂકી રાખ્યા હતા. દીકરીનું લગ્ન હવે એકાદ પખવાડિયામાં જ લેવાનું હતું. અર્ધી રકમ આ મહિનાની પંદરમી તારીખે અને બાકીની અર્ધા બીજા મહિનાની પંદરમીએ પાકતી હતી. પરંતુ શ્રી મૉરેલ અર્ધા કલાક અગાઉ જ આવીને કહી ગયા હતા કે, તેમનું જન જહાજ જો પંદરમી તારીખે આવી નહિ પહોંચે. તે તે પહેલી અર્ધી રકમ ચૂકવવાની સ્થિતિમાં પણ નહીં હોય!
પેલા અંગ્રેજે બધી વાત સાંભળીને કહ્યું, “સાહેબ, આપ ઇચ્છો તે આપની એ બંને ચિઠ્ઠીએ, અમારી કંપની આપની પાસેથી ખરીદી લેવા તૈયાર છે !'
‘અર્થાત્ બહુ ઓછા ભાવે.' “ના જી; પૂરી રકમ રોકડી આપીને !”
પણ સાહેબ, મેં આપને ખરી પરિસ્થિતિ જણાવી દીધી છે. એ રકમમાંથી સોળ ભાગ પણ વસૂલ થવાની આશા નથી.’
હા જી આપની વાત બરાબર છે, પરંતુ હું તો મારી કંપનીને ચાકર છું કદાચ મારી કંપનીવાળા આવી બધી ચિઠ્ઠા ખરીદી લઈ, શ્રી. મૉરેલ જેવા પોતાના હરીફને જલદી ખતમ કરી દેવા પણ માગતા હોય! પરંતુ મને એ બાબતની કશી ચોક્કસ ખબર નથી. હું તો આપ આપની ચિઠ્ઠીઓ ભરપાઈ કરી આપે, એટલે આપની રકમ આપને ચૂકવી દેવા તૈયાર છું. માત્ર મને થોડી દલાલી મળવી જોઈએ.'
ચક્કસ, ચોક્કસ; સામાન્ય રીતે દોઢ ટકો દલાલી ગણાય છે; પરંતુ હું તો આપ કહો તેટલી -બે- ત્રણ– પાંચ અને તેથી પણ વધુ ટકા દલાલી આપવા તૈયાર છું.’
પેલા અંગ્રેજે હસતાં હસતાં કહ્યું, ‘નહિ, નહિ, સાહેબ, હું પણ મારી કંપનીની પેઠે એવા કશામાં હાથ નથી ઘાલતે. મારે તો આપની
