________________
૪૦
મહાપ્રભુ વલ્લભાચાર્યજી સેવોપયોગી દેહ એ ત્રીજું સેવાફળ છે, આમ શ્રીમહાપ્રભુજીએ ભગવસેવાથી પ્રાપ્ત થતાં ત્રણ ફળનું નિરૂપણ કરેલ છે.
પુષ્ટિમાર્ગને ભક્તિમાર્ગ પણ કહે છે. ભક્તિ શબ્દમાં ભજ ધાતુ છે એને ક્તિનું પ્રત્યય લાગે છે. અને વ્યાકરણના નિયમથી ભક્તિ શબ્દ બને છે. અહીં ભજ ધાતુનો અર્થ સેવા છે અને ક્તિનું પ્રત્યયનો અર્થ પ્રેમ છે. પ્રેમપૂર્વકની સેવા એ ભક્તિ શબ્દનો અર્થ છે.
સગુણ ભક્તિ અને નિર્ગુણ ભક્તિમાર્ગ એવા બે મુખ્ય ભક્તિમાર્ગના ભેદ છે. સગુણ ભક્તિમાર્ગ ઉપાસના પ્રધાન હોવાથી એને મર્યાદાભક્તિ પણ કહેવામાં આવે છે. સગુણ ભક્તિથી લૌકિક ફળ કે મુક્તિ મળી શકે છે.
નિર્ગુણ ભક્તિમાર્ગ વેદસંમત હોવા છતાં સ્વતંત્ર છે. નિર્ગુણ ભક્તિમાર્ગ લૌકિક ફલાકાંક્ષા અને મોક્ષની પણ આકાંક્ષારહિત નિઃસ્વાર્થ સ્નેહપૂર્વક સેવ્ય ભગવસેવાથી જ ચરિતાર્થ થાય છે. આને જ કેટલાક પ્રેમલક્ષણા ભક્તિમાર્ગ કહે છે.
પુષ્ટિમાર્ગમાં પુષ્ટિનો અર્થ પોષણ અનુગ્રહ, પ્રભુની કૃપા થાય છે, પ્રભુની કૃપા પ્રાપ્ત કરવાનો માર્ગ પુષ્ટિમાર્ગ છે.
વેદ કહે છે કે, “ભગવાન સાધનોથી મેળવી શકાતા નથી પણ ભગવાન જે જીવનું વરણ કરે છે તે જ ભગવાનને પ્રાપ્ત કરી શકે છે. કોઈની પણ સાધનસંપત્તિથી ભગવાન પ્રસન્ન થતા નથી પણ ભક્તોના કેવલ દૈન્યભાવથી પ્રભુ પ્રસન્ન થાય છે. કવિવર દયારામભાઈ વર્ણન કરે છે કે “દીનતાના પાત્રમાં મનમોતી મૂકી
