________________
સિદ્ધાંત-સ્વરૂપ સાહિત્યસુધા નામ અને રૂપ ઈશ અને જીવન કાર્ય અને કારણ
આમ બે પ્રકારે જાણેલું તેનું નામ કૈત. આ બેને ઐક્યથી જાણેલું એનું નામ અદ્વૈત. નામ-રૂપ, ઈશ-જીવ કે કાર્યકારણના ભેદ એક જ બ્રહ્મનાં સ્વરૂપ છે. માયા સંબંધરહિત છે. એ અદ્વૈતજ્ઞાનને શુદ્ધાદ્વૈત કહેવામાં આવે છે.
બ્રહતત્વ શ્રુતિ અને સૂત્રોમાં પરમતત્ત્વને બ્રહ્મા શબ્દથી ઓળખાવે છે; ભગવદ્દગીતામાં એ જ તત્ત્વને પરમાત્માના નામથી ઓળખાવે છે; અને શ્રીમદ્ ભાગવતમાં એ જ પરમતત્ત્વને ભગવાન શબ્દથી વર્ણવે છે. બ્રહ્મ - પરમાત્મા અને ભગવાન એ એક જ પરમતત્ત્વનાં નામ છે. બ્રહ્મ માયાને આધીન નથી પણ માયા બ્રહ્મને આધીન રહે છે. બ્રહ્મ લૌકિક પ્રાકૃત આકારરહિત છે પણ સાકાર આનંદના આકારવાળું રસાકાર, આનંદરૂ૫ રસરૂપ છે. જેમ એક સાકરની પૂતળી, તેના હાથપગ વગેરે બધાં જ અંગ સાકરનાં જ બનેલાં હોય છે તેમ બ્રહ્મનું સ્વરૂપ આનંદરૂપ જ છે. બ્રહ્મમાં આરોપિત કપિત ગુણધમાં જણાય છે એમ નથી. કિંતુ બ્રહ્મના બધા જ ધમ નિત્ય - સહજ - સ્વાભાવિક અપ્રાકૃત છે. જગત, જીવ વગેરે બ્રહ્મમાંથી ઉત્પન્ન થયેલાં અને બ્રહ્મ કરતાં જુદાં નથી. અનેકવિધ લીલાઓ કોઈ પણ કારણ વિના બ્રહ્મ કરે છે. એ લીલાઓ પણ બ્રહ્મ કરતાં જુદી નથી. પરમ આનંદ સ્વરૂપ છે.