________________
સદ્ગુરુ કબીર સાહેબ માનવસમાજની હીન ગતિને રોકી રાખી. વર્ણાશ્રમ ધર્મની ભાવનાથી માનવ માનવમાં ઊંચનીચના ભેદથી ભિન્નતા વ્યાપેલી હતી. કુળની મર્યાદાને સનાતન પ્રભુકૃત માની સમાજમાં છૂતાછૂત અને ભેદભેદની ભાવના દઢ થયેલી હતી. અને એવો દુરાચાર ફેલાયો હતો કે અન્ય વણોને જ્ઞાન અને ભક્તિનો સરળ માર્ગ મળવો પણ કઠિન થયો હતો. તેવી પરિસ્થિતિનો સદ્ગુરુ કબીર સાહેબે પોતાની ભાવનાથી ઉચ્છેદ કરી માસ્વધર્મની ઐક્યતાને સમાજમાં દઢ કરી અને ચારે વર્ષોમાં સાચા વૈષ્ણવજનની જ સર્વશ્રેષ્ઠ પદમાં સ્થિતિને કાયમ કરી. અહિંસાના ઉચ્ચતમ આદેશને ગહનતમ રૂપમાં આચરવાનો આદેશ આપ્યો. પ્રાણીમાત્રના હૃદયમાં જ રામ તથા રહીમ યા પ્રભુનો વાસ છે અને માનવશરીર જ સાચા પ્રભુનું ઉત્કૃષ્ટ મંદિર છે, અને તેમાં નિવાસ કરનાર ચેતન આત્મતત્ત્વ જ સાચો પ્રભુ છે અને તેથી કોઈના પણ દિલને દુઃખ આપવું તે પણ તેમની દષ્ટિમાં હિંસા છે. સ્થળ હિંસા તો હિંસા છે જ, પણ સૂક્ષ્મ હિંસા તો તેથી પણ મોટી હિંસા છે. અહિંસા, સત્ય, અસ્તેય, અકામ, ક્રોધ, નિલભ આદિને તેમણે ધર્મનાં મુખ્ય લક્ષણો ગણાવેલાં છે.
તેમનું કાવ્ય આત્માની કલા છે. તે આત્માના ઘાટ ઉપરથી હૃદયના ગહનતમ ઊંડાણમાંથી ગુંજીત થયેલું છે. સંતશ્રી ગરીબદાસજી સાહેબના શબ્દમાં સદ્દગુરુ કબીર સાહેબ માયાથી રહિત, જ્ઞાનસ્વરૂપ, ગગનમંડળમાં વિચરનાર, સુરતસિંધુના ગીતના રચનાર, આનંદનો ઉદ્દગમ, જ્ઞાન અને ભક્તિની સાકાર મૂર્તિ, જીવંત જગદીશ, ચાર વેદ, છ શાસ્ત્ર અને અઢાર
