________________
સંત કબીર નિવૃત્તિમાર્ગનો છે. પ્રવૃત્તિમાર્ગ અને નિવૃત્તિમાર્ગ એ ભારતીય સંસ્કૃતિની બે વિચારધારાઓ છે. સદ્દગુરુ કબીર સાહેબ નિવૃત્તિમાર્ગના પરમ પ્રધાન અધિકારી આચાર્ય છે.
ભારતની પુણ્યશાળી ભૂમિ પર અદ્વિતીય મહાપુરુષો પ્રકટ થયા છે. સદગુરુ કબીર સાહેબનું સ્થાન તેમાં અજોડ છે. તેમણે ભારતવર્ષના ધાર્મિક અને સામાજિક જીવનમાં એક અપૂર્વ ક્રાંતિ પેદા કરી માનવજીવનના ઉચ્ચતમ આદર્શ વિચારોની રૂપરેખા જનસમાજને પ્રદાન કરી. તેમનો પ્રાદુર્ભાવ જ વિશ્વના કલ્યાણ માટે તથા માનવમાત્રના આધ્યાત્મિક ઉત્કર્ષ માટે હતો. પર્શનોની પરંપરામાં અટવાયેલા સાધકોને એક નવી વિચારસરણી તેમણે સરળ શબ્દોમાં આપી છે. તેમણે આધ્યાત્મિક અપરોક્ષ અનુભૂતિના આદર્શને જીવનના મુખ્ય
ધ્યેય તરીકે રાખીને જનસમાજને ઊંચી કક્ષા ઉપર ઉઠાવવાનો યત્ન કરેલો છે. તેમના વિચારોમાં ભારતીય ધર્મસાધનાનાં સર્વ ઉપયોગી અંગોનાં સારગ્રહી તત્ત્વનો નિચોડ નવા રૂપમાં સરળતાથી જોવા મળે છે. તેમની વાણીમાં જ્ઞાન અને ભક્તિનો સુમેળ તથા યૌગિક પરિભાષાઓના ઉપયોગી અંગ અને વૈદિક સનાતન ધર્મની અપરોક્ષ અધ્યાત્મતત્ત્વની અનુભૂતિ તથા પુરાણવર્ણિત નૈતિક આચારવિચાર તથા જગદગુરુ શ્રી શંકરાચાર્યવર્ણિત માયાવાદનું ઉત્કૃષ્ટ રૂપથી આલેખન તથા માનવધર્મનું સાચું દર્શન જોવા મળે છે. તેમણે વિશ્વબંધુત્વની ભાવનાને વિસ્તારથી આમજનતાના હૃદયમાં પ્રજવલિત કરી. તેમણે ભારતમાં બ્રાહ્મણ ગ્રંથોના ભારથી લદાયેલા ધાર્મિક વિચારોમાં ક્રાંતિ પેદા કરી અને વર્ણાશ્રમ ધર્મની કઠોર ભાવનાથી
