________________
૧૮
ગુરુ નાનકદેવ ઉપદેશ આપવામાં આવ્યો છે.
શીખમતમાં નામદેવની સમદષ્ટિ, કબીરની ગુરુભક્તિ, હિંદુમુસ્લિમ ભેદભાવનો ત્યાગ, ધના ભગતની ભક્તિની તન્મયતા તેમ જ રવિદાસના સેવકભાવને આદરપૂર્વક સમાવી લેવામાં આવ્યાં છે. શીખમતે અકાલ પુરુષ સુધી પહોંચવાના તથા તેને કરવાનાં સર્વ સાધનોનો ખુલ્લા મને સ્વીકાર કર્યો છે.
શીખમતમાં સ્મરણને મહત્ત્વ આપવામાં આવ્યું છે. ગુરુ નાનક આદિ સંતોએ નામને ખજાનો કહ્યો છે. ભક્તોની એ પૂંજી છે. ઘરમાં રહી નામસ્મરણ કરી શકાય છે. તે અવતારવાદનું ખંડન કરતો નથી, તેનો સ્વીકાર કરે છે અને એના પરમપિતાની ઝલક નિહાળે છે. તે ઈશ્વરને સર્વવ્યાપી માને છે. એની ભક્તિ તો હસતાં-રમતાં, ખાતાંપીતાં, હરતાંફરતાં કરી શકાય છે. નાનકના જ શબ્દોમાં
“નાનક સતગુરુ ભેટિયે પૂરી હોવે જુગતિ, હંસદિઓ, ખેલદિઓ, પૈનંદિ, ખાવંદિઓ વિચહવે મુક્તિ.' શીખ મત સંકીર્ણ નથી. સર્વ માટે મંગળકામના કરે છે. શીખ જો સૌને પ્રેમ કરે તો જ તેની ભક્તિની પૂર્ણતા માનવામાં આવે છે. આમ શીખમત – જ્ઞાનપ્રધાન, કર્મપ્રધાન, પ્રેમપ્રધાન તેમ જ રાષ્ટ્રપ્રધાન ભક્તિ સ્વીકારી સૌને સમન્વયાત્મક રૂપે એક નાની પ્રતિદિન આરજૂ કરે છેઃ
નાનક નામ ચઢ દી કલા, તેરે ને સરવર દા ભલા.'' (હે પ્રભુ અમારી કળા ચઢતી રહે, સૌનું ભલું થતું રહે.) શીખ ધર્મના સિદ્ધાંતો સંક્ષેપમાં નીચે પ્રમાણે ગણાવી શકાય?
