________________
સહજાનંદ સ્વામીનું જીવનચરિત્ર
૧૯ સ્વામીના અવસાન પછી થોડા સમય પછી એમણે વડતાલની મુલાકાત લીધેલી. એ સમયે ભોગીલાલ નામના ગુજરાતના એક આગળ પડતા વિદ્વાન એમની સાથે હતા. એમની મદદથી હેન્રી જ્યોર્જ બજેસે સહજાનંદ સ્વામીના જીવનચરિત્રનું અને એમના પુસ્તક રિક્ષાપત્રીનું અંગ્રેજીમાં ભાષાંતર કરાવેલું. ત્યાર પછી
ઓરિએન્ટલ રિસર્ચ' નામના એક સામયિકમાં “ઈન્ડિયન એન્ટિક્વર' નામનો એક લેખ ઈ.સ. ૧૮૭૧માં લખેલો, જેમાં એમણે સહજાનંદ સ્વામીનું ટૂંકું જીવનચરિત્ર આપેલું અને રાજા રામમોહન રાયના કાર્ય સાથે એમના કાર્યની તુલનાસમીક્ષા કરેલી.
સહજાનંદ સ્વામીનું ચરિત્રવર્ણન કર્યા પછી તેઓ લખે છે કે ‘સહજાનંદની પ્રતિભા હિંદુ ધર્મની એના શુદ્ધ સ્વરૂપમાં પુન:પ્રતિષ્ઠા કરવામાં જ પૂરી થતી ન હતી. એ જમાનાના અનેક દુરાચારો અને બીજાં અનિષ્ટો દૂર કરવામાં, અને જે લોકો વખાના માર્યા ચોરી અને લૂંટફાટ દ્વારા આજીવિકા મેળવતા થયા હતા એવા લોકોને સાચે માર્ગે પાછા વાળવામાં પણ એમણે ભારે સફળતા મેળવી હતી. એમની આ સફળતાનો પુરાવો ગુજરાતભરમાં ઠેર ઠેર જોઈ શકાય છે. તેઓ આ રીતે સુધારક તરીકેની પણ મોટી પ્રતિષ્ઠા પામ્યા હતા.
તેમણે કોળી, કાઠી, રાજપૂત, ગરાસિયા વગેરે લડાયક કામોને ધર્મના અમુક નિયમો બરાબર પાળે એ મર્યાદા સાથે બીજી સારી એવી મોકળાશ આપીને સંપ્રદાયમાં લીધેલી. આ કલ્યાણકારી પુરુષાર્થને લીધે તેમનું નામ ગુજરાત આખામાં આદરપૂર્વક બોલાતું થયું હતું. એમની આજુબાજુ કાયમ તા.મ-૪
