________________
સહજાનંદ સ્વામીનું જીવનચરિત્ર
૧૭
હિંમત અને ધીરજ આપતા હતા.
સહજાનંદ સ્વામીજીએ વિક્રમ રાંવત ૧૮૮૬ના જેઠ સુદ ૧૦ને મંગળવારે તા. ૨૮-૬-૧૮૩૦ને દિવસે મધ્યાહ્ન સમયે ‘‘મારું જીવનકાર્ય હવે પૂરું થાય છે.’’‘‘જય સ્વામીનારાયણ'' કહીને આ દુનિયામાંથી સૌને છોડીને વિદાય લીધી. ગઢડામાં ‘‘અક્ષર
ઓરડી'' નામના તેમના નિવાસ્થાનમાં સહજાનંદ સ્વામીએ પદ્માસન વાળીને સૂક્ષ્મ આત્માને સ્થૂળ દેહથી અળગો કરી દીધો. જીવનરૂપી ગ્રંથનું છેલ્લું પાનું બંધ કરતા હોય, તે રીતે પોતાનાં નેત્રો કાયમને માટે મીંચ્યાં.
તેમણે માનવસેવા કરી એટલું જ નહીં, પરંતુ સામાજિક સેવા અને ધર્મસુધારણાનું કાર્ય પણ કર્યું. સાહિત્યસર્જન અને લલિતકળાને પોષણ આપ્યું. તેમણે ગુજરાતી, સંસ્કૃત અને હિંદી સાહિત્યને સમૃદ્ધ કર્યું. તેમણે સંગીત, ચિત્રકામ, શિલ્પસ્થાપત્ય વગેરે લલિતકળાને ઉત્તેજન આપ્યું. તેમણે મંદિરો બંધાવ્યાં. વિશાળ ભક્તસમુદાય અને સાધુઓને માર્ગદર્શન આપ્યું. સંપ્રદાયની વ્યવસ્થા માટે આચાર્યોની ગુરુપરંપરા સ્થાપી.
રાષ્ટ્રપિતા મહાત્મા ગાંધીજીએ કહ્યું છે, ‘‘હિંદુસ્તાનમાં ઘણા ધર્મો છે. પણ સ્વામીનારાયણ ધર્મ પ્રશંસનીય, શુદ્ધ અને આકર્ષક છે. મને એ ધર્મ વિશે ઘણું માન છે.’'
કિશોરલાલ મશરૂવાળાએ કહ્યું છે, ‘‘મે એ સંપ્રદાયમાંથી પ્રાપ્ત થયેલા ઘણા આચાર, વિચાર તથા સંસ્કારને છોડ્યા નથી અને ગાંધીજીના આશ્રમમાં પળાય છે તે કરતાં મારા પોતાના વ્યક્તિગત આચાર, વિચાર, સંસ્કાર આજે પણ વધારે સનાતની
