________________
૧૬
સહજાનંદ સ્વામી ગોપાલાનંદ, નિત્યાનંદ, બ્રહ્માનંદ અને શુકાનંદ સ્વામીઓએ આ સંગ્રહ કર્યો હતો. “વનામૃત” પુસ્તક આધ્યાત્મિક સિદ્ધાંતોના રહસ્યથી ભરપૂર છે.
શિક્ષાપત્રીપુસ્તક સંસ્કૃતમાં છે. સહજાનંદ સ્વામીએ આ પુસ્તકમાં નાની મોટી મહત્ત્વની આજ્ઞાઓ આપી છે. આ પુસ્તકમાંના કેટલાક આદેશો તંદુરસ્તીને લગતા છે. કેટલાક શિષ્ટાચારને લગતા છે. કેટલાક સામાજિક સભ્યતાને લક્ષમાં રાખનારા છે. એમના શિષ્યો નીચલા થરમાંથી આવ્યા હતા. તે લોકોને શુદ્ધ અને વ્યવસ્થિત જીવન જીવતા કરવાની તેમની કેટલી કાળજી હતી તે આ નિયમો ઉપરથી સમજી શકાય છે. આ પુસ્તક સ્વામીનારાયણ સંપ્રદાયનું સાર્વજનિક ધર્મશાસ્ત્ર છે.
સંવત ૧૮૮૬માં મુંબઈના ગવર્નર સર જોન માલ્કમ સાથે રાજકોટ મુકામે સહજાનંદ સ્વામીની મુલાકાત થઈ હતી. તેમણે
સ્વામીનારાયણ સંપ્રદાયના ધર્મસિદ્ધાંતો વિશે ગવર્નરને ખ્યાલ આપ્યો. વિદાય વેળાએ ગવર્નરે તેમને શાલ અને હાર આપી તેમનું બહુમાન કર્યું હતું. ત્યાંથી તેઓ ગઢડા આવ્યા હતા. એમને માંદગી આવવા માંડી હતી પરંતુ એમની પ્રકૃતિમાં ઢીલાપણું આવ્યું નહોતું.
ત્યાર બાદ એમની તબિયત વધારે બગડી. તેમણે વ્રત અને ઉપવાસ કરવા માંડ્યા. તેમણે કઠણ નિયમો લેવા માંડ્યા હતા. તેમણે સર્વ પ્રવૃત્તિઓમાંથી પોતાનું મન વાળી લેવા માંડ્યું હતું. મૌન રાખીને સમાજ અને સંસારથી ઉદાસીન થઈ ગયા હતા. આ માંદગી આખરની હોય એમ એમના ભકતોને લાગ્યું. ગામેગામનાં ટોળાં એમનાં દર્શન માટે આવતાં હતાં. તેઓ સૌને
